82
Agar (7) chegaraviy shartda
r
kuchlanish va
t
,
z
f
r
tashqi ta‘sir funksiyasini ham (8) kabi
tasvirlab, (10) ni e‘tiborga olsak
r
f
M
B
r
I
1
0
2
2
1
(16)
tenglikka ega bo‘lamiz.
Chegaraviy shartning (16) ifodasidagi
2
I
funksiyani
r bo‘yicha
qatorga yoyib, hamda
B
integrallash o‘zgarmasi o‘rniga uning (13) ifodasini qo‘yib quyidagini hosil qilamiz
0
0
1
0
0
2
2
2
2
!
2
!
2
2
n
r
n
n
f
M
U
n
n
r
. (17)
Endi (17) tenglamada teskari almashtirishni amalga oshirsak
U
ga nisbatan tenglamaga kelamiz
0
1
1
2
2
2
!
2
!
2
2
n
r
n
n
f
M
U
n
n
r
. (18)
Yuqorida
2
2
2
1
0
2
k
p
M
kabi belgilangan ifodaga asosan
t
,
z
o‘zgaruvchilarda
n
2
operatorning quyidagiga tengligini ko‘rish qiyin emas
,...
2
,
1
,
2
2
2
2
2
1
2
n
z
t
M
n
n
. (19)
Hosil qilingan (18) tenglama (19) operatorga mos holda ko‘chishning bosh qismi
U
ga nisbatan
tartibi cheksiz katta bo‘lgan integro-differensial tenglamadir. Bu tenglama simmetriya o‘qi atrofida
o‘zgarmas burchak tezlik bilan aylanuvchi doiraviy qovushoq-elastik
sterjenning buralma
tebranishlarining umumiy tenglamasidan iboratdir.
Ko‘chishning (15) ifodasida teskari integral almashtirishni bajarib,
n
2
operatorning (19)
ko‘rinishini hisobga olgan holda buralma ko‘chish uchun quyidagi formulani hosil qilamiz
0
2
1
2
!
1
!
2
2
,
,
n
n
n
U
n
n
r
t
z
r
U
. (20)
Kuchlanishlarni kiritilgan buralma ko‘chishning bosh qismi –
U funksiya orqali hisoblash
formulalarini chiqarish uchun bajarilgan amallarni (3) formulalarga ko‘ra
aniqlanuvchi
r
va
z
kuchlanishlar uchun ham bajarib, ularni (18) tenglamaning yechimi orqali ifodalaymiz
0
1
2
2
2
!
2
!
2
2
,
,
n
n
n
r
U
n
n
r
M
t
z
r
;
0
2
1
2
!
1
!
2
2
,
,
n
n
n
z
U
z
n
n
r
M
t
z
r
. (21)
Ko‘chishlarning (20) va kuchlanishlarning (21) formulalari yordamida, vaqtning ixtiyoriy payti
uchun,
aylanuvchi
qovushoq-elastik
sterjenning
ixtiyoriy
kesimidagi
kuchlanganlik-
deformatsiyalanganlik holatini (18) ning umumiy yechimi orqali talab qilingan aniqlikda topish
mumkin.
Yuqorida keltirib chiqarilgan (18) tenglamaning darajasi cheksiz katta bo‘lganligi sababli
amaliy masalalarni yechish uchun undagi hadlarning sonini cheklash, ya‘ni uning tarkibidagi cheksiz
qatorning
birinchi, ikkinchi va hokazo hadlari bilan chegaralanish kerak bo‘ladi. Qatorning chekli
sondagi hadlari bilan chegaralanish mumkin ekanligi uning yaqinlashuvchi ekanligidan kelib chiqadi.
Ushbu mulohazaning o‘rinli ekanligi [1] monografiyada doiraviy silindrik qatlamlar uchun
isbotlangan. Doiraviy sterjen doiraviy silindrik qatlamning ichki radiusi nolga teng bo‘lgan
xususiy
holi bo‘lganligidan bu tasdiq sterjen uchun ham o‘rinlidir. Shu sababli agar (18) da
0
n
deb olsak,
quyidagi ikkinchi tartibli tenglamaga ega bo‘lamiz
r
f
M
U
z
t
M
r
1
2
2
2
2
2
1
2
0
4
. (22)
Agar
1
n
deb olsak to‘rtinchi tartibli tebranish tenglamasiga ega bo‘lamiz
U
z
z
M
z
t
M
M
t
M
t
M
r
4
4
2
2
2
1
2
2
4
1
4
2
2
2
2
2
2
2
4
4
2
2
2
0
2
2
2
48
83
r
f
M
U
z
t
M
r
1
2
2
2
2
2
1
2
0
4
. (23)
Shuningdek sterjendagi kuchlanganlik-deformatsiyalanganlik holatini ifodalovchi
ko‘chishning (20) va kuchlanishlarning (21) formulalarida ham yuqoridagi kabi cheklanishlarni
qo‘llasak, ushbu
0
n
da
1
n
da
U
r
U
0
;
U
r
rU
U
2
3
16
(24)
2
2
2
2
2
4
z
U
M
t
U
r
r
;
U
r
U
r
M
r
2
2
4
2
2
48
4
;
z
U
rM
z
;
z
U
r
z
U
r
M
z
2
3
8
formulalarga ega bo‘lamiz.
Oxirgi formulalar sterjenning buralma tebranishlari to‘g‘risida amaliy masalalar yechishda
chegaraviy shartlarni shakllantirishga, shuningdek (22) yoki (23) tenglamalarning yechimlari orqali
kuchlanishlarni hisoblashga imkon yaratadi.
Keltirib chiqarilgan (22) va (23) tenglamalar
0
bo‘lgan xususiy holda [6] monografiyadagi
qovushoq-elastik sterjenning buralma tebranishlarning klassik va aniqlashtirilgan tenglamalari bilan
mos tushadi. Qovushoq-elastik sterjenning buralma tebranishlariuchun taklif etilayotgan ushbu
tenglamalarning shu vaqtgacha ma‘lum bo‘lgan tenglamalardan farqi sterjenning aylanish effektini,
aylanish inersiyasi va ko‘ndalang siljish deformatsiyasi ta‘sirlarini aylanish effektining tebranishlarga
ta‘siri bilan birgalikda hisobga olishi, hamda sterjenning ixtiyoriy kesimidagi kuchlanishlar va
ko‘chishlar maydonlarini koordinatalar bo‘yicha vaqtning istalgan momenti uchun talab etilgan
aniqlikda hisoblash algoritmining mavjudligidir.
Аdabiyotlar:
1. Худойназаров Х. Х. Нестационарное взаимодействие цилиндрических оболочек и
стержней с деформируемой средой.-Ташкент: Изд. им Абу Али ибн Сино. 2003.-326 с.
2. Кристенсен Р. Введение в теорию вякоупругости.-М.: Изд-во ―Мир‖.1974. - 340 с.
3. Rand Omri and Stavsky Yehuda. Free Vibrations of Spinning Composite Cylindrical Shells.
International Journal Solids and Structures. Vol. 28. No 7. 1991. pp. 831–843.
4. Снеддон И. Преобразование Фурье.– М.: Иностранная литература. 1955. - 667 с.
5. Никифоров А.Ф., Уваров В.Б. Специальные функции математической физики. – Москва:
Наука. 1978. – 320 с.
6. Филиппов И. Г., Чебан В. Г. Математичаская теория колебаний упругих и вязкоупругих
пластин и стержней. – Кишинев: Штиинца. 1988. – 190 с.
Do'stlaringiz bilan baham: