Buqalamun: hikoyalar. / Anton Chexov. T.: Yangi

Zumrad
tarjimasi
QAYNANA – ADVOKAT
Bu ish bir kun ertalab Mishel Puziryovning 
Liza Mamuninaga uylanganiga rosa bir oy 
bo‘lgach ro‘y berdi. Mishel ertalabki qahvani 
ichib, ishiga ketmoqchi bo‘lib, shlyapasini 
qidirayotgan chog‘da uning xonasiga qayna-
nasi kirib keldi.
– Sizning besh daqiqagina vaqtingizni ola-
man, Mishel, – dedi qaynana. – Qovog‘ingizni 
solmang, do‘stim... Bilaman, kuyovlar qay-
nanalar bilan gaplashishni yomon ko‘ri shadi. 
Lekin biz bir-birimizni anglaymiz, shekil-
li, Mishel. Biz qaynana-yu kuyov emas, aqlli 
odamlarmiz... Gapimiz gapimizga to‘g‘ri kela-
di... Shunday-ku, a?
Qaynana va kuyov divanga o‘tirishdi. 
– Xizmatingizga tayyorman, ona!
– Siz aqlli odamsiz, Mishel, juda aqllisiz; men 
ham... befahm emasman... Bir-birimizni yax-
shi tushunarmiz deb o‘ylayman... Men ko‘pdan 
beri siz bilan so‘zlashmoqchi bo‘lib yurgan 
edim, o‘g‘lim. Butun... butun muqaddas nar-
salar haqi, rostini ayting, qizimni nima qilmoq-
chisiz?
Kuyov baqrayib qoldi.
– Men, bilasizmi, roziman... Mayli! Nega rozi 
bo‘lmas ekanman! Ilm yaxshi narsa, adabiyot-

---

Anton Chexov
50
dan xabarsiz qolish yaramaydi... She’riyat-da! 
Uni tushunaman! Xotin kishi o‘qigan bo‘lishi 
yaxshi. Mening o‘zim ham shunday tarbiya 
ko‘rganman, bilaman... Lekin farishtam, bun-
chalik haddan oshirishning nima hojati bor?
– Masalan? Men uncha tushunolmay turib-
man...
– Men, sizning Lizamga qilayotgan muoma-
langizni tushunmayman! Siz unga uylandingiz; 
lekin u sizning xotiningizmi, umr yo‘ldoshin-
gizmi? U – sizning qurboningiz! Ilm, haligi ki-
toblar, turli nazariyalar... Bularning hammasi 
juda yaxshi narsalar, lekin do‘stim, siz shuni 
ham yodingizdan chiqarmangki, u mening qizim 
bo‘ladi! Men bunday ishga yo‘l qo‘ymayman! U 
mening jon-u tanim axir! Siz uni o‘ldirayap-
siz! Qarang, to‘y bo‘lganiga bir oy bo‘lmasdan 
ozib, cho‘pday bo‘lib qoldi-ya! Ertadan kechga-
cha kitobga tikilib o‘tiradi, bema’ni jurnallarni 
o‘qiydi! Qandaydir qog‘ozlarni ko‘chirib yozadi! 
Axir shu xotinlarning ishimi? Siz uni hech qa-
yoqqa olib bormaysiz, bunday o‘ynab-kulsin 
demaysiz-a! Odamga qo‘shilmaydi, davralarga 
bormaydi! Shunday ham bo‘ladimi! Hali biron 
marta bazmga borgani yo‘q-a, biron marta! 
– Biron marta bormagan bo‘lsa, o‘zi xohlama-
gan. Uning o‘zi bilan so‘zlashib ko‘ring-chi... 
Bazmlaringiz, davralaringiz haqidagi fikrini bi-
lasiz-qo‘yasiz. Yo‘q, onajon! Sizlarning takasal-
tangligingizni u xushlamabdi! Agar u ertadan 
kechgacha kitobga tikilsa yoki ish ustida o‘tir-
sa ishoning, buning uchun hech kim uning 
mulohazasiga halal berayotgani yo‘q... Men uni 

---

Buqalamun
51
shuning uchun yaxshi ko‘raman-da... Shuning 
uchun hurmat bilan qulluq qilaman va iltimos 
qilaman, minba’d bizning oramizga tushmang. 
Agar biror narsa aytish kerak bo‘lsa, Lizaning 
o‘zi ham aytadi...
– Shundaymi? Siz hali uning ko‘ngilchang-
lik qilayotganini, dami ichida ekanini bilmas 
ekansizda? Muhabbat uning tilini bog‘lab 
qo‘ygan! Men bo‘lmasam, siz unga bo‘yinturuq 
kiygazardingiz, afandim! Ha! Siz rahmsiz, zo-
limsiz! Marhamat qilib, bugundan boshlab bu 
xulqingizni o‘zgartiring!
– Hech o‘zgartmayman!
– Shundaymi? Keragi ham yo‘q! Ixtiyoringiz! 
Liza aytmasa siz bilan tortishib ham o‘tirmas-
dim! Unga ichim achiydi! U, siz gapirib ko‘ring, 
deb yalinganidan keluvdim!
– Yo‘q, endi bunisi yolg‘on!.. Bo‘lmagan gap... 
Bo‘yningizga olib qo‘ya qoling...
– Yolg‘on? Unday bo‘lsa, mana, ko‘ring! 
Qaynana sakrab turdi, eshikning tutqichi-
ni yulqib tortdi. Eshik ochilib ketdi va Mishel 
o‘zining Lizasini ko‘rdi. U ostonada qo‘llarini 
qovushtirib, piq-piq yig‘lab turgandi. Ko‘z yosh-
lari uning chiroyli chehrasini tutib ketgandi. 
Mishel irg‘ib turib, uning yoniga bordi-da:
– Eshitdingmi? Qani tushuntir bo‘lmasa, 
onang qizining kim ekanini bilib qo‘ysin! – dedi.
 – Onam... onam... to‘g‘ri aytadilar, – dedi 
Liza o‘pkasini tutolmay. – Men bu turmushga 
toqat qilolmayman... Siqilib ketdim...
– Him... Hali shundaqami? Qiziq... Xo‘sh nega 
bu to‘g‘rida men bilan o‘zing gaplashmading?

---

Anton Chexov
52
– O‘zim... o‘zimmi... achchig‘ing keladi deb...
– Axir o‘zing doimo bekorchilikka qarshi 
muhokama yuritar eding-ku! Seni muloha-
zang  uchungina  yaxshi  ko‘raman:  atrofimda-
gi odamlarning hayotidan bezorman, degan 
 eding-ku! Men ham seni shuning uchun yax-
shi ko‘rgan edim-da! To‘ygacha sen bema’ni, 
ovoragarchilik bilan kechiriladigan hayotdan 
nafratlanarding, yomon ko‘rarding-ku! Nega 
birdaniga bunday o‘zgarib qolding?
– U vaqtlarda, aytsam meni olmaysan, deb 
qo‘rqqan edim... Jonim Mishel! Bugun Mariya 
Petrovnanikiga mehmonga boraylik. – Liza o‘zi-
ni erining quchog‘iga otdi.
– Mana ko‘rdingizmi! Endi ishongandirsiz! – 
deb qaynana kerilganicha xonadan chiqib ketdi...
– Eh, ahmoq! – dedi Mishel ingrab.
– Kim ahmoq? – dedi Liza.
– Yanglishgan odam!..

---