Boshlang’ich sinflar uchun matematikadan kompyuterli ijodiy topshiriqlar tizimini yaratish

II BOB. BOSHLANG’ICH SINF UCHUN MATEMATIKA TA’LIMIDA 

KOMPYUTERLI IJODIY TOPSHIRIQLARNI TADBIQ ETISHNING 

METODIK ASOSLARI 

 

2.1. Boshlang’ich sinf matematika ta’limida tadbiq etiladigan ijodiy 

topshiriqlar tasnifi 

Metodik  adabiyotlarni  o’rganish,  ilg’or  pedagogik  tajribalarni  tahlil  qilish, 

boshlang’ich  sinflarda  matematika  o’qitish  sharoitida  ijodiy  topshiriqlarning 

quyidagi turlarini ajratish lozimligini tasdiqladi. 

I.  O’quvchilar  tomonidan  misol  va  masalalar  tuzish  hamda  ularni 

o’zgartirishga doir topshiriqlar. 

Bunday o’quv topshiriqlarini bajarishda o’quvchilar misollar mazmuni ustida 

o’ylash  va  nazariy  savollarga  javob  izlashga  majbur  bo’ladilar.  Bu  xil 

topshiriqlarning muhim xususiyatlaridan biri o’quvchini mustaqil fikrlash, izlanish, 

ishga ijodiy yondashishga undaydi. 

1-sinfning  I  choragidan  o’quvchilarni  …+…=…,  …–…=…  ko’rinishdagi 

sxemalar  asosida  misollar  tuzishga  o’rgatib  borish  lozim.  O’quvchida  son  tarkibi, 

natural  sonlarning  hosil  bo’lishi,  jadvalli  qo’shish  va  ayirish  to’g’risida  bilim, 

malakalar  hosil  qilishda  bunday  ish  yaxshi  samara  beradi.  Raqamli 

kartochkalardan  foydalanib,  misollar  tuzishga  oid  quyidagi  topshiriqlarni 

o’quvchilarga havola qilish mumkin: 

1. Javobi 5, 7, 8, 9, 10 bo’ladigan qo’shish va ayirishga doir misollar tuzing. 

2.  Javobi  2,  4,  6,  8,  10  bo’ladigan  bir  xil  qo’shiluvchilardan  tuzilgan 

qo’shishga doir misollar tuzing. 

3.  Ikkinchi  qo’shiluvchi  1  ga  teng,  birinchi  qo’shiluvchi  o’rniga  turli 

raqamlarni qo’yib, misollar tuzing. Qanday qonuniyatni ko’ryapsiz? 

4.  7+…=10,  …+3=10  misolni  bo’sh  o’rinni  to’ldirgan  holda  yozib  oling. 

YOzilgan misollarni taqqoslang. Nimani kuzatdingiz? 

Bunday  topshiriqlarni  bajarish  orqali,  birinchidan,  o’quvchi  jadvalli 

qo’shishni  bilgan  holda  misolni  bajaradi,  ikkinchidan,  qo’shish  amali 

---

 

27 

komponentlarini eslaydi, misollarni taqqoslaydi, uchinchidan, “qo’shiluvchilarning 

o’rnini  almashtirganda  yig’indi  o’zgarmaydi”  degan  qo’shish  amalining  o’rin 

almashtirish  xossasini  keltirib  chiqaradi.  Quyidagi  topshiriqni  3-sinf  o’quvchilari 

qiziqish bilan bajarishadi: 

5.  Misol  to’g’ri  yechilgan  bo’lishi  uchun  nuqtalar  o’rniga  qanday  raqamni 

qo’yish kerak?  

…2+433=775 

 

…6+6=…2 

   

 

3…2-115=197 

 

27+…=…0 

Ushbu  topshiriqlardan  1-ustundagilari  bir  yechimli,  2-ustundagilari  esa  ko’p 

yechimlidir. 

Misol  tuzish  o’quv  topshiriqlarini  boshlang’ich  ta’limning  barcha  sinflarida 

ma’lum  ketma-ketlikda  bajartirish  o’quvchida  o’quv  materiali  bo’yicha  chuqur 

bilim, malaka hosil qilinishi bilan birga unda ijodiy faoliyatning rivojlanishiga ham 

yordam beradi. 

Boshlang’ich  sinf  o’quvchilarini  mustaqil  masala  tuzishga  o’rgatish  orqali 

ularning  mantiqiy  fikrlashlari,  matematika  faniga  bo’lgan  qiziqishlari  ortadi, 

matematik nutqi o’sadi, ijodiy faoliyat shakllanadi.