Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

қарға каби чўқишдан, ѐввойи ҳайвонга ўхшаб (билагини) ѐйишдан, туя ўзига алоҳида жой 
танлаганидек, киши масжидда ўзи учун бир жойни хослаб олишидан қайтарганлар” (Абу Довуд, 
Насоий, Ибн Можа, Аҳмад ривоят қилган. Ривоят санади ҳасан лиғайриҳ). 
Эътибор берсангиз, қуш сочилган донларни териб еяѐтганида тумшуғини тез-тез ерга 
текказади. Бу билан қушнинг муроди ҳосил бўлади. Саждани шошиб бажарадиган, пешонасини ерга 
қўяр-қўймас тезда бошини кўтарадиган, икки сажда орасида тин олмасдан, ҳовлиқиб саждага 
борадиган кишининг ҳаракати ҳам худди қуш дон чўқишига ўхшайди. Бу тарзда сажда қилиш билан 
мақсад ҳосил бўлмайди. Нега десангиз, саждада камида уч марта “Субҳаана роббиял аълаа”, дейилади. 
Истаганлар 5, 7, 9 ѐки 11 марта айтсалар ҳам бўлади. Мана шунда қалб ҳузурланади, дил ором олади. 
Шошиб-пишиб сажда қилинса, ибодат чала бўлиши билан бирга хотиржамлик йўқолади. 
Иккинчи ҳолат – ѐввойи ҳайвон каби билакларини ерга ѐйиш. Бошқа ривоятларда айнан итни 
мисол келтириб, бу ишдан қайтарилган. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, 
Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Саждада мўътадил бўлинглар. Биронтангиз билагини итникига 
ўхшатиб ѐймасин”, деганлар
58
. 
Бўри, ит каби ѐввойи ҳайвонлар икки панжасини, билагини ерга қўйиб ѐтади. Бундан чиқди, 
сажда қилганда билакни ердан ҳам, қориндан ҳам узоқ қилинади, икки қўл кенгроқ очилади. 
Учинчи ўхшатиш ҳам ўзига хос. Аниқланишича, туя бир жойни ўзи учун хослаб, фақат ўша 
ерда ѐтар экан. Доим масжиднинг бир жойида намоз ўқийдиган одамнинг иши худди туянинг одатига 
ўхшайди. Аслида Аллоҳнинг уйида турли ўринларда – бир сафар у ерда, бошқа сафар бу ерда намоз 
58
Бухорий, Муслим, Насоий ривоят қилган. 

---

28 
ўқиган яхши. Чунки ҳар бир парча ер қиѐмат куни банда фойдасига гувоҳлик беради. Қолаверса, 
масжиддаги жой биринчи келган одамники бўлади. Биринчи сафга аввал келган намозхон ҳақлидир. 
“Мана бу жой фалончиники. У ерга ҳеч ким ўтирмасин”, деган гап йўқ. 
َيِضَر َةَرْػيَرُي ِبَِأ ْنَع
وُسَر َؿ َق :َؿ َق ُىْهَع ُللا
َص ِللا ُؿ
َّل
ُللا ى
َع َل
ْه ِى
َس
َس َّل
َ :
ٍثَلََْأ ُةَََلََ ُةَلَّصلا
: 
ٌثلَُ ُروُمُّطلا
ُّسلاَس ٌثُلُػَ ُعوُكُّرلاَس
ُر ُىُتَلَص ِىْهَلَع ْتَّدُر ْنَمَس ِىِلَمَع ُرِئ َس ُىْهِم َلِبُقَس ُىْهِم ْتَلِبُق َمّْوَِبِ َياَّدَأ ْنَمَف ٌثُلُػَ ُدوَُ
ُرِئ َس ِىْهَلَع َّد
ِىِلَمَع
ُراَّزَػبْلا ُواَسَر .
ُوُدَهَسَس
َح
َس
ٌن.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: