|
Ўқув йили охирида бола:
- 3-4 хил турдаги дарахтлар, 2-3 хил турдаги ўсимликларнинг номини
билади;
-
сабзавотлар полизда, мевалар эса боғда, дарахтда ўсишини билади;
-
йил фасллари ва уларнинг ўзига хос хусусиятлари (ёзнинг иссиқ,
қишнинг совуқ эканлиги) тўғрисида тасаввурга эга;
-
уй ва ёввойи ҳайвонлар боласининг номини айта олади;
-
ҳайвон ва қушларни ажратади;
-
жонли оламга таъсир кўрсатадиган омилларни (озуқа, сув, нур) айтиб
беради;
-
жонсиз табиатнинг айрим хусусиятлари (тош-қаттиқ, қум-
сочилувчан)ни фарқлайди;
-
буюмларни
кузатади,
оддий
тажрибалар
(чўкади-чўкмайди,
йиртилади-йиртилмайди) ўтказишни билади.
Ижод
Тасвирий фаолият
(4-5 ёш)
Расм. Болада тасвирий фаолият орқали атроф-оламга эстетик
муносабатни тарбиялаш. Гўзалликни ҳис қилиш туйғусини, қизиқувчанлик
ва фаолликни ривожлантириш. Болага таниш шаклларнинг ўзига хос
хусусиятларини фарқлаш, катталик, кенглик ва узунлик бўйича
жойлаштиришда мутаносибликка риоя қилиш, турфа хил ранг ва тусда акс
эттириш кўникмасини шакллантиришда давом этиш.
101
Болага керакли ранг ва тусни (зарғалдоқ, пушти ва оч яшил) ҳосил
қилиш учун бўёқларни қандай аралаштириш лозимлигини тушунтириш,
масалан, қизил ва сариқ ранг аралаштирилганда – зарғалдоқ ранг ҳосил
бўлади.
Қалам, маркер, фломастер, мумли қалам ва мўйқаламни ишлатишда
янги усуллар билан таништириш. Масалан, бўёқ билан қалин чизиқ
тортишда мўйқаламни ётиқ ҳолда ушлаб, тукларини бироз босим билан
ҳаракатлантириш; ингичка чизиқ тортишда ёки нуқта қўйишда
мўйқаламни тик ҳолда ушлаб, тукларининг учи билан енгил
ҳаракатлантириш; бўяшда шакл тарҳи (контур)дан чиқиб кетмаслик.
Боланинг қўл ҳаракатларини бошқаришини ривожлантириш (катта
расмларни тасвирлашда қоғоз бўйлаб қўлни кенг кўламда, кичик қисмларни
тасвирлашда қўлни қисқа масофада; кетма-кетликни тасвирлашда қўлни
ритмик тарзда ҳаракатлантириш).
Болага сабзавот, меваларни қўл сезгиси ва кўз билан чамалаш усулида
текшириб кўриш орқали доира, овал шаклларининг фарқи ҳақида тушунча
бериш, ҳамда уларни тасвирлашга қизиқтириш: доира – олма, олча, тарвуз;
овал – бақлажон, бодринг.
Квадрат, тўғри тўртбурчак ва учбурчакни ҳам қўл сезгиси ва кўз
билан чамалаш усули (томонлар бўйлаб қўлни юргизиш, қайси жойда
бурилиш кераклигини чамалаш, бурчакда тўхтаб, яна давом этиш) орқали
шаклларнинг ўзаро ўхшаш ва фарқли томонларини кўришга ва расм
чизаётганида эътибор беришга ундаш.
Шакл ва чизиқлардан муайян нарсалар тасвирини чизиш: доира ва
тўғри чизиқдан – бандли олча; овал ва тўлқинсимон чизиқдан – ипга
боғланган пуфак; овал, доира ва тўғри чизиқчадан – жўжа; тўғри
тўртбурчак ва тўлқинсимон чизиқдан – аквариум ва сув в.б.
Болага табиатни диққат билан кузатиш, гўзалликни ҳис қилиш, ўз
таассуротларини расмлар орқали акс эттиришни ўргатиш (“Дарахтлар
куртак чиқарди”, “Қуёш булутлар орасидан мўралаяпти”, “Қор ёғаяпти”
в.б.); турли мавзуларда (“Рангли пуфаклар учмоқда”, “Аквариумдаги
балиқлар”) расм солишини рағбатлантириш, бунда аввал эгаллаган
билимларидан фойдаланишига имкон бериш.
Боланинг безакли нақш ҳақидаги тушунчаларини аниқлаш ва
кенгайтириш. Безакли нақшнинг чиройли бўлиши учун ҳар хил шаклларни
кетма-кетликда, тартиб билан жойлаштириш, ранг ва шаклларнинг
мутаносиблигига риоя қилиш муҳим эканлиги ҳақида тушунча бериш.
Бола эътиборини бош ва устки кийимлардаги, дастурхон, сочиқ,
дастрўмол, қийиқчадаги нақш безакларига қаратиш, улардаги ритмни,
рангларни ҳис қилишга ундаш, нақш безакларини чизишга ўргатиш.
Масалан, дастурхонга қуйидагича нақш чизиш мумкин: квадратнинг
бурчак ва томонларига бир хил рангдаги гул, гулнинг икки тарафига
тўлқинли ёки тўғри чизиқ чизиш. Дастурхоннинг ўртасини катта ҳажмдаги
гул билан безатиш. Ранглар уйғунлигига, нақшлар мутаносиблигига
102
алоҳида эътибор бериш. Жамоа бўлиб безакли композициялар тузишга
ўргатиш.
Халқ усталарининг лойдан ясалган ўйинчоқларини кўриб чиқиш ва
уларнинг қоғоздан қирқилган силуэтларини нақш элементлари билан
безашни ўргатишни давом эттириш.
Миллий газлама – беқасам, атлас билан таништириш. Бола
эътиборини миллий газламалардаги ранглар уйғунлигига, рангларнинг
жойлашиш тартибига кўра бир-бирини тўлдириб боришига, газламаларда
миллий нақш безаклари ўз аксини топганлигига қаратиш. Миллий газлама
– атласдаги рангларни, ёмғирдан сўнг пайдо бўладиган камалак рангига
қиёслаш ва номларини айтиш.
Болага ўз иш ўрнини тартибли ва озода сақлашни, ишни тугатгач, стол
устини йиғиштириб қўйиш, қалам, мўйқалам ва бўёқлардан фойдалангач,
қўлларини тозалаб ювиш ва сувдан тўғри фойдаланишга ўргатишни
давом эттириш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
