Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva


Xalqaro  mehnat  taqsimoti  (X M T )—



Download 6,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet40/114
Sana03.08.2021
Hajmi6,69 Mb.
#137685
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   114
Bog'liq
Iqtisodiy geografiya

Xalqaro  mehnat  taqsimoti  (X M T )—ayrim   m am lakatlarning 
tabiiy  sharoit  va  resurslari,  aholining  m eh n at  m alakalarining 
ko‘nikm alari  asosida  ayrim   m ahsulotlari  yoki  u larning  turlarini 
ishlab  chiqarishga  ixtisoslashuvi  va  boshqa  m am lak atlar  bilan 
ayirboshlashuvidir.  X M T   m am lakatlarning  iqtisodiy-ijtim oiy 
rivojlanishi  darajasi  ijtim o iy -siy o siy   tizim ining  harakteridan 
q a t’iy 
n azar 
tovarlar 
xizm at 
va 
bilim lam ing 
xalqaro 
ayirboshlanishi,  ishlab  chiqarishning  rivojlanishi,  ilm iy  savdo 
soliq  sohalarida  boshqa  ham korlarining  obyektiv  asosidir. 
X M T   m am lakatlar  ichidagi  va  u la r  o ‘rtasidagi  m unosabatlar
65


rivojlanishining  q o n u n iy   natijasi  ijtim oiy  m ehn at  taqsim otining 
m antiqiy  davom idir.  X M T   h arakatlantiruvchi  k u ch   va  u ni 
rag‘batlantiruvchi 
om il. 
M am lakatlarning 
un da 
ishtirok 
etish idan  k o ‘zlangan  m aqsadi.  m anfaatlari.  vazifalari  iqtisodiy 
foyda  olishga  qaratilgandir.  X M T   da  h ar  bir  m am lakat  milliy 
iqtisodiyotning  tu tgan   о ‘m i  quyidagilarga  bog‘liq  b o ‘ladi.
a)  Iqtisodiy  geografik  holati.
b)  A groiqlim iy  sharoitlari
d)  Tabiiy  resurslari  foydali  qazilm alar  bilan  t a ’m inlangan 
darajasi
e)  X alqning,  m illatning  m eh n at  a n ’analari  m a 'lu m   ishlab 
chiqarish  tu rlari  xizm atlari  k o ‘nikm alariga  egaligi.
g)  M am lakatni  iqtisodiy  tarixiy  rivojlanishi  xususiyatlari
j)  Ijtim oiy  -   iqtisodiy  taraqqiyot  darajasi
h)  M eh nat  resurslari  sifat  tarkibi  kasbiy  va  intellektual 
darajasi  yangi  kasb  hu narlarnin g  o ‘zlashtirish  im koniyatlari 
kabi  bir  q ato r  iqtisodiy  ijtim oiy  k o ‘rsatkichlar.
X M T ning  m am lakatlar  u ch u n   m anfaatli  tom onlari.
1.  X alqaro  ayirboshlashning  qulay  sharoitlarida  eksport 
qilinayotgan  tovarlar  va  xizm atlar  baynalm ilal  va  milliy 
qiym atlari  o ‘rtasidagi  ijtim oiy  farqiga  erishish.
2.  A rzon  im port  to varlar  va  xizm atlar  evaziga  milliy 
tovarlar  ishlab  chiqarish  va  x izm atlardan  voz  kechish.
Iqtisodiy  integratsiya  ikki  va  u n d an   o rtiq   m illiy  xo‘jalikla- 
rining  yagona  m exanizm ini  yaratish  m aqsadidagi  yaqinlashuvi 
va  uyg‘unlashuvidir.  Iqtisodiy  integratsiya  jarayoni  rivojlanish 
darajasiga  k o ‘ra  quyidagi  beshta  gum hga  ajratiladi:
1.  E rkin  savdo  m intaqasi;
2.  Bojxona  ittifoqi;
3.  U m u m iy  bozor;
4.  Valutaviy  iqtisodiy  ittifoq;
5.  Siyosiy;
D unyodagi  eng  yirik  integratsion  ittifoq  neft  eksport 
qiluvchi  m am lakatlar  tashkiloti  (O P E K )  hisoblanadi.  U   1960- 
yilda  tashkil  topgan  b o ‘lib,  asosiy  neft  qazib  oluvchi  davlatlar 
qiziqishlarini  him oya  qiladi.  U n ing  tarkibiga  13  ta  davlat 
kiradi,  bular  Saudiya  A rabistoni,  Quvayt,  BAA,  Q atar,  E ron,
66


Iroq,  Indoneziya;  A frikada-Liviya,  Jazoir,  N igeriya,  G ab on ; 
L otin A m erikasida-V enesuela,  Ekvador.
A Q S H ,  K anada,  M eksika  iqtisodiy  ittifoqi  h ududlari  erkin 
savdo  zonasiga  (N A FT A )  aylandi.  M in taq alar  doirasidagi 
ittifoqqa  L otin  A m erikasi  assosiasiyasi  integratsiyasi  (L A II), 
O siyo-T inch  okean  iqtisodiy  ham korligi  (AXES).  Afrika  birligi 
tashkiloti  (O A E)  va  b oshqalar  kiradi.
Jah o n   xo‘jaligi  va 
uning  tarm oqlari 
rivojlanishi  va 
joylanishiga  quyidagi  om illar  ta ’sir etadi.
  Iqtisodiy  geografik  oT in.  h udud  om ili,  tabiiy  sharoit, 
tabiiy  resurslar,  birinchi  o ‘rinda  m ineral  resurslar;
  H ud udning   o ‘zlashtirilganlik  va  o ‘rganilganlik  darajasi; 
transport  om ili;
  D em ografik  om il(aholi  soni,  m e h n at  resurslari  va 
uning  sifat  darajasi,  urbanizatsiya);
v'  11m  talab  om ili;  ekologik  om il;
2000-yillarda  dunyo  iqtisodiyotida  2  240  m illion  kishi 
b an d  b o ‘lgan,  b u   1900-yilga  nisbatan  4  m artaga  k o ‘pdir. 
Iqtisodiy jih a td a n   rivojlangan  davlatlar  xo‘jaligida  382  m illion, 
rivojlanayotgan  davlatlarda  1.7  m illiard  kishi  m ehn at  qilishadi. 
Iqtisodiyot  tarm oq lard a  ban d lar  soniga  k o ‘ra  X itoy  birinchi 
o 'rin d a   tu radi,  ikkinchi  o ‘rinda  H indiston,  so‘ngra  A Q SH , 
Indoneziya  va  Braziliya.

Download 6,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   114




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish