V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр


K o r y o n in g   k u c h s iz la n is h i



Download 4,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/65
Sana31.07.2021
Hajmi4,06 Mb.
#134067
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   65
Bog'liq
Koreya tarixi

K o r y o n in g   k u c h s iz la n is h i 
XII  a sr  K ory o d ag i  ijtim o iy -siy o -
siy h ay o t  o 'z a ro   ichki  u ru s h la r va 
d e h q o n la r  g 'a la y o n la ri  d a v ri  b o 'lib ,  b u   d a v la tn in g   k u c h sizla n ish i 
natijasi b o 'lg an .
M a n sa b d o r  lav o zim lar  u c h u n   im tih o n   joriy  etilishi  a m a l­
d o rla r  so n in in g   o sh ish ig a  olib  keldi.  N a tija d a   XI  a s rd a   h u k u m a t 
u la rg a   x iz m a t  n a d e lla rin i  b e rish n i  to 'x ta td i.  Biroq,  y e rla r  yetish- 
m asligi  v a n la rg a   o 'z la rin in g   q a rin d o sh la ri  va  "x iz m a t  k o 'rsa tg a n  
m a n s a b d o rla r" g a   k atta  y erla rn i  b e rish g a   m o n elik   q ilm a d i.  S hun- 
d a y   qilib,  m a m la k a td a   k atta  m iq d o rd a g i  boy lik   va  siyosiy  ta'sirg a 
ega b o 'lg a n   " n u fu z li o ila la r"   sh a k lla n d i. Bu  d a v rd a   soliq y u k in in g  
o g 'irlig i  va  k o 'p   m iq d o rd a g i  q a rz la rd a n   d e h q o n la r  v a y ro n   bo 'lib , 
b o r - y o 'g 'id a n  ayrilishi  tu fay li " n u fu z li o ilalar" va a m a ld o rla r d eh - 
q o n la rn in g   n a d e lla rin i  bosib  oladi.  N atijad a,  d e h q o n la rn in g  xona- 
v a y ro n  b o 'lish i d a v la t g 'a z n a sig a  tu s h a d ig a n  tu s h u m la rn in g  keskin 
k am a y ish ig a  olib  keldi. K atta y e r eg a la ri esa y erla rin i  m u sta h k a m - 
lash   b ila n   birga,  o 'z la rin in g   o try a d la rin i  tu z g a n ,  lek in   m a m la k a t 
arm iy a si  h a rb iy  sa lo h iy a tin i y o 'q o tib  k u ch sizla n d i.
H a rb iy  va h a rb iy  b o 'lm a g a n  a m a ld o rla m in g  m a m la k a td a  tu tg a n  
siyosiy  m av q eig a  k o 'ra   o 'z a ro   q a ra m a -q a rsh ilik la r  k u ch a y ib   bor- 
gan.  B a'zi  h o la tla rd a   d a v la t  to 'n ta rish la ri b o 'lib   tu rg an .  Bu  d a v rd a  
h o k im iy a t  te p asid a g i  v a n la r  q o 'g 'irc h o q   h u k u m a t  vazifasini  bajar- 
g an  b o 'lib ,  a m ald a h o k im iy a tn i  "ta'sirli  o ilalar" b o sh q arg an .


5 4
V  B ob.  K O R Y O   D A V L A T I
XI  asrn in g  ikkinchi y a rm id a  m a m la k a td a g i  "n u fu z li o ila 'd a rd a n  
biri  b u  kyo v o n lik   Lilar sulolasi  b o 'lg a n .  Li Jay o n  o 'z in in g   u c h ta  qi- 
zini v an M ujonga tu rm u sh g a  u z a tg a n . U n in g  o 'z i esa h u k m d o m in g  
b o sh  m aslahatchisi bo'lib,  a m ald a d a v la tn i b o sh q arg an . XII a sr bos- 
h id a   u n in g  nevarasi  Li Jagyom   h a m  q izin i v an Yejonga b erg an ,  ke­
y in ch alik  u  2 qizini  van  Injonga u z a tg a n .  U  Bosh m aslah a tc h i lavo- 
zim i b ilan  birga  h arb iy   v azirlik va  m a n sa b la r vazirligini b o sh q arib , 
q o 'lid a   katta  h o k im iy atn i  to 'p la g a n .  1126 yili u   d a v la t to 'n ta rish in i 
am alg a oshirib,  Injonni  u y  q a m o g 'i b ila n  jazolagan.  Lekin,  1127 yili 
g 'a rb iy  p o y ta x t Sogyon (z am o n av iy  P x en y an )d an  b o 'lg a n  a m a ld o r­
la r y o rd a m i  tufayli  Li Jagyom   q o 'lg a   olinib,  su rg u n   qilinadi.
1135  yili  p o y ta x td a g i  m a rk a z iy   h o k im iy a td a n   n o ro z i  b o 'lg a n  
S ogyon vani q a rin d o sh la ri b o 'lg a n  m a h a lliy  a slz o d a  va z o d a g o n la r 
o 'lk a n in g  s h im o li-g 'a rb id a   b o 'lg a n   d e h q o n la r g 'a la y o n in i  q o 'lla b - 
q u v v a tla d i.  K atta  m iq d o rd a g i  so liq la r  va  m e h n a t  m ajb u riy atlari- 
d a n  ta sh q a ri u sh b u   o 'lk a   d e h q o n la r ch e g a ra   h u d u d la rid a g i  q o 'sh i 
a rm iy a n n i boqishi va c h e g a ra d a n  o 'ta d ig a n  m a m la k a t h a m d a  xori- 
jiy elch ilarg a  x izm at k o 'rsa tish i  lozim  b o 'lg a n .
G 'a la y o n n in g   g 'o y a v iy   ra h n a m o si  b u d d a v iy   ro h ib   M yochxon 
b o 'lib ,  u   K oryo  d a v la tin in g   b a rc h a   b a lo -o fa tla rig a   sab a b   u n in g  
p o y ta x tin in g   geo g rafik  jo y lash u v ii  b ila n  b o g 'liq ,  d e b   ay tilad i.  Shu 
bois,  p o y tax tn i  S ogyon  sh a h rig a   k o 'c h irish   taklifi  b ila n   ch iq q an . 
B u n d a n  ta sh q a ri, M yochxon Szin  im p eriy asi va u n in g  S o g y o n d ag i 
h am fik rla ri  o q su y ak   a m a ld o rla rg a   b o 'y n su n m a s lik n i  d a 'v a t q ilad i 
h a m d a  u la rg a  q arsh i q o 'z g 'o lo n   k o 'ta rib , y a n g i d a v la t tu zg an lig in i 
e'lo n   qiladi.  Q o 'z g 'o lo n n i  b o stirish   u c h u n   d a v la t  arb o b i  va  tan iq - 
li  o lim   K im   B usik  b o sh ch ilig id a g i  a rm iy a n i  y u b o ra d i.  Bu  v a q td a  
q o 'z g 'o lo n c h ila r o ra sid a   ixtilof p a y d o  b o 'la d i.  Bu q a rsh ilik  y a k u n i- 
d a  M yochxon  va  u n in g   y aq in   h a m fik rla ri  o 'ld irild i  va  S ogyon  bir 
yil  d a v o m id a  h im o y alan d i.  Biroq,  1136  y iln in g  b a h o rid a  h u k u m a t 
q o 'sh in la ri sh a h a rg a   kirib,  q o 'z g 'o lo n  sh a fq a tsiz la rc h a  b o stird i.
H u k u m a tg a   q a rsh i  h a ra k a tla r  m a 'lu m   m u d d a t  d a v o m   etg an . 
1162  yili  m a m la k a tn in g   turli  h u d u d la r id a   d e h q o n la r  g 'a la y o n la ri 
b o 'lib   tu rg a n , 1166 yili T xam na  (z am o n av iy  C hejudo)  o ro lid a k atta 
g 'a la y o n  b o 'lad i.
Y uqorida  aytib  o 'tilg an id ek ,  h arb iy   va  h a rb iy   b o 'lm a g a n   am a l­
d o rla r  o 'rtasid ag i  o 'z a ro  zid d iy atli  v az iy a td an   d o im iy   ra v ish d a  od- 
diy   avom   xalq  z a ra r  k o 'rg an .  1170  y ild a  h a rb iy   q o 'm o n d o n   C hon


V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
5 5
Ju n b u   d a v la t  to 'n tarish in i  am alga  o shiradi.  O 'z in in g  axloqsizliklari 
va  b e m a 'n i  qiliqlari  b ilan   m a sh h u r  b o 'lg a n   Van  lyjon  (1146-1170) 
x alq n in g  noroziligi sab a b lisu rg u n g a y u b o rilad i h a m d a  taxtga u n in g  
akasi M yonjon (1170-1197) chiqadi. Lekin a m ald a m am lak atn i C hon 
Ju n b u   b o sh q arg an .  H a rb iy   m ajlisning  d a v la t  b o sh q a ru v id a   o 'm i 
katta b o 'lg an , joylarda h a m  h o k im iy a t h arb iy la r q o 'lig a o 'tg an .
H a rb iy  b o 'lm a g a n   a m a ld o rla r  va  b a 'z i b u d d a v iy   ib o d a tx o n a la r 
to m o n id a n  h a rb iy la r h o k im iy a tin i b ir n ec h a m a rta  a g 'd a ris h g a  h a ­
ra k a t q ilin g a n   (1173,  1174 yillar),  a m m o  b u   h a ra k a tla r natijasiz ya- 
k u n   to p g a n .  O 'z   n a v b a tid a ,  h a rb iy   a m a ld o rla r  o ra sid a   h o k im iy a t 
u c h u n   k u ra s h la r  b o sh la n a d i.  N a tijad a  C h o n   Ju n b u n in g   o 'z i  h a m  
o 'ld irila d i.
M a m la k a td a   tax t  u c h u n   b o 'lg a n   o 'z a ro   ichki  n iz o la r  d e h q o n ­
la r  q o 'z g 'o lo n la ri  (1175-1178)  b ilan   d a v o m   etg an .  S h im o li-g 'a rb iy  
o 'lk a d a g i  d e h q o n la r  g 'a la y o n la ri  b o stirilg a n d a n   k e y in   n o ro z ilik  
h a ra k a tla ri  m a rk a z iy   va  ja n u b iy   tu m a n la rg a   k o 'c h g a n .  Isyonchi- 
la r  a m a ld o rla r  va  z o d a g o n la rn in g   q o 'rg 'o n la rin i  yoqib,  u la rn in g  
iz d o sh la rin i  o 'ld irish g a n ,  bosib  o lin g a n   y e rla rd a g i  o m b o rla rd a n  
o z iq -o v q a tla rn i  ah o lig a  ta rq a tish g a n .  Jan g   qilish g a  iq tid o rli  va 
y irik  o try a d   h iso b la n g a n   d e h q o n   M an i b o sh c h ilig id a g i  o try a d   h u ­
k u m a t  u c h u n   en g   xavfli  b o 'lg a n .  1176  yili u   K onju  v iloyati  M yon- 
xak so   q ish lo g 'id a g i  d e h q o n la r  g 'a la y o n ig a   b o sh ch ilik   qilgan. 
D e h q o n la r  o try a d la ri  K yosan  p ro v in siy a si  sh a rq id a g i  K ay asan   va 
M irik san   to g 'la rid a   va b o sh q a  jo y la rd a   h a ra k a tla n g a n . U la m i b o s­
tirish   u c h u n   ja n u b g a   m a x su s  h u k u m a t  q o 's h in i  y u b o rilg a n .  1177 
y ild a   M ani  m u z o k a ra la r  u c h u n   p o y ta x tg a   ch a q irilg a n .  Bu  d a v rd a  
h u k u m a t q o 'sh in la ri  K y o n san d a g i  d e h q o n la r o try a d la rin i  to r-m o r 
q ilg a n   va  M a n in in g   oilasi  g a ro v  ta rz d a   a sir o lin g an .  S o 'n g ra  M ani 
y an g i  q o 'z g 'o lo n g a   ra h b a rlik  q ilgan.  U n in g  o try a d i  qisq a m u d d a t- 
d a  q a to r  s h a h a rla rn i  egallab,  q o 'z g 'o lo n   4  p ro v in siy a g a   y o y ilg an  
va  b u   h u d u d la rd a g i  50  ta  m an zil  egallab  o lin g an .  M an i  y an a  b ir 
b o r  m u z o k a ra   u c h u n   c h a q irilg a n   v a q td a   q o 'lg a   olinib,  qatl  q ilin ­
gan.  K e y in ro q  u n in g  sa fd o sh la ri  to r-m o r etilib, ja n u b d a g i d e h q o n ­
la r q o 'z g 'o lo n la rin in g  asosiy m a rk a z la ri y an c h ib  ta sh lan g a n .
Biroq,  1177  y iln in g   y o z id a   sh im o li-g 'a rb iy   x u d u d la rd a ,  x u su - 
san,  S o g y o n d a  h a m   q o 'z g 'o lo n la r  b o sh la n g a n .  Bir  y ild a n   osh iq  
v a q t  m o b a y n id a   h u k u m a t  q o 'z g 'o lo n   m a rk a z la rin i  b o stira   olm a- 
gan .  Q o 'z g 'o lo n   y an a  u z o q   v a q t  d a v o m   etish i  m u m k in   edi,  le-


5 6
V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
k in   q o 'z g 'o lo n c h ila r  o ra sid a   b ird a m lik   b o 'lm a g a n lig i  bois,  u   tez 
o ra d a  
b o stirila d i.  Q o 'z g 'o lo n n i  b o stirish d a   h u k u m a t  vakillari 
q o 'z g 'o lo n c h ila rn in g   sa rd o rla rin i  so tib   olish  va  d e h q o n la rg a  o z iq - 
o v q a t ta rq a tish   kabi  h iy lalarn i q o 'llad i.
M am la k a tn in g   sh im o li-g 'a rb iy   h u d u d la r id a   d e h q o n la r  h ara- 
kati  k a m a y g a n   b ir  v a q td a   1193-1194  y illa rd a   ja n u b d a g i  K y onsan 
p ro v in siy a sid a   y a n g id a n   g 'a la y o n la r  b o sh la n d i.  Eng  y irik   g u ru h - 
la rn in g  sa rd o ri  Kim   Sam   va  X yosim lar b o 'lg a n .  1193 yil d a v o m id a  
b u   g u ru h la r  jazo   q o 'sh in la rig a   q a rsh i  m u v affaq iy atli  k u ra s h   olib 
b o rd ilar.  1194 yil b a h o rid a  h u k u m a t q o 'sh in la ri va q o 'z g 'o lo n c h ila r 
o ra sid a   k atta ja n g  bo 'lib ,  b u   ja n g d a   7 m in g   d e h q o n la r  o 'ld irild i  va 
a sir olin d i.  A ynan  m a z k u r q o 'z g 'o lo n d a n   s o 'n g  ja n u b iy   viloyatlar- 
d a   d e h q o n la r h a ra k a ti  to 'x tag an .
1196  y ild a  K oryo h u k u m a ti  s a rk a rd a   C hxve  C h x u n x o n   q o 'lig a 
o 'td i. U  va u n in g  a v lo d lari 60 y ild a n  k o 'p r o q  v a q t d a v o m id a  m a m ­
la k a tn i  b o sh q a rd i.  V anlar  u sh b u   su lo la n in g   q o 'g 'irc h o g 'i  b o 'lg a n . 
C hxve  C h x u n x o n   d a v rid a   d e h q o n la r  q o 'z g 'o lo n la rin in g   old in i 
olish  m a q sa d id a   d e h q o n la r  n a d e lla rin i  bo sib   o lish n i  taq iq lash  
b o 'y ic h a  b u y ru q  e 'lo n  q ilin g an . S hu bois b a 'z i y irik  y er e g a la ri u la r 
to m o n id a n   o 'z la sh tirib   o lin g an   d a v la t  y erla rin i  q a y ta rib   b erad i. 
D a v la t x izm atig a p a stk i ta b a q a d a n  y etish ib  ch iq q a n  pugok va so ijti- 
m o iy  q a tla m id a n  b o 'lg a n  h a m d a  yanin  (" e rk in  o d a m la r" ) to ifasiga 
te n g   b o 'lg a n   k ish ila r  q ab u l  qilin a  b o sh lad i.  A y n an   sh u   kabi  islo- 
h o tla r  tu fay li  d e h q o n la r h a ra k a ti  k a m a y d i.  1199 yil  m a m la k a tn in g  
sh im o li-s h a rq id a   q o 'z g 'o lo n   b o sh la n a d i.  L ekin  C hxve  C h x u n x o n - 
n in g   m in ta q a d a g i  vaziy atn i  o 'z g a rtiris h   b o ra sid a g i  v a'd asi  tufayli 
tez o ra d a   q o 'z g 'o lo n  bo stirilad i.
D arh aq iq at, b u  v aq td a m a m la k a td a  d e h q o n la r h arak ati b irm u n c- 
h a  k u ch sizlan d i va aso san  p astk i q a tla m  -  nobilarga q arsh i h a ra k a tla r 
b o 'ld i. 1198 yili m am lak atd a C hxve C h x u n x o n  x o n a d o n id a n  b o 'lg an  
M anjok b o shchiligidagi n o b ilar su iq a sd in in g  oldi olindi.
M anjok  n o b ila rn in g   ah v o lin i  y ax sh ilash   b ilan   ch e k la n m ad i.  U 
h o k im iy a tn i  q o 'lg a   olish, o d a m la rn in g  n o b ig a  ay lan ish ig a  oid   huj- 
jatlarn i  y o 'q   qilish;  a slz o d a   b o 'lm a g a n   " p a s t  ta b a q a "   va  " m a rh a - 
m atli"  o d a m la rn i  te n g la sh tirish   kabi  b ir q a to r siyosiy m a q sa d la rn i 
a m a lg a   o sh irish g a  h a ra k a t  qildi.  S u iq a sd   fosh  b o 'lg a n id a n   so 'n g , 
u n in g   ra h b a ri  va  100  d a n   o sh iq   ta ra fd o rla ri  y o 'q   q ilindi.  1200 
yili  C h in ch ju   (K yonsan  p ro v in siy a sijd a   n o b ila r  g 'a la y o n i  b o 'ld i.


V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
5 7
Q o 'z g 'o lo n c h ila r  6  m in g d a n   o rtiq   m ah alliy   a m a ld o r  va  z o d a g o n - 
larn i a sir olib, k o 'p la rin i  o 'ld ira d ila r. A ynan sh u  yili M ilso n d a h a m  
n o b ila r  q o 'z g 'o lo n i b o 'la d i.  K eyinchalik  X a p ch x o n d a pugok ijtim o- 
iy q atlam i  g 'a la y o n   k o 'ta ra d i.
1202  yili  K y o n san   p ro v in siy a sid a   y an a  g 'a la y o n la r  b o sh la n d i 
va  u n in g   ish tiro k ch ilari,  asosan,  arm iy a g a  y a q in d a   jalb  q ilin g an  
d e h q o n la r,  b u d d a v iy   ru h o n iy la r  b o 'lg an .  Q o 'z g 'o lo n la rd a n   k ey in  
o 'z ig a   xos  arm iy a  tash k il  e tilg a n   b o 'lib ,  b u   a rm iy a   q ariy b   ikki  yil 
h u k u m a t  q o 'sh in la ri  b ila n  ja n g la r  olib  b o rd i.  U la rn in g   asosiy  shi- 
o rla rid a n  b iri Sillani  q a y ta  tik la sh  b o 'lg a n ........
K oryoning  dav latch ilik   tizim i  k uchsizlanishiga  d e h q o n la r 
g 'alay o n lari va "n u fu zli oilalar" orasid ag i o 'z a ro  kelishm ovchiliklar 
sabab b o 'lg an . B oshqa to m o n d an , b u  h o lat K oreya davlatchiligi sah- 
nasiga yangi shaxslar va turli tab aq a lar kelishiga  im k o n iy at bergan.

Download 4,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   65




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish