V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр



Download 4,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet37/65
Sana31.07.2021
Hajmi4,06 Mb.
#134067
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   65
Bog'liq
Koreya tarixi

Ilm iy -te x n ik  va 
XV-XVI  asrla r -  islo ho tlar  d av ri  bo'lib,  fan
m a d a n iy  y u tu q la r 
va  m ad a n iy a t  so h asid a  k atta  y u tu q la rg a
erishilgan.  Ilm iy -tex n ik av iy   y o 'n a lish d ag i 
y u tu q la r av valo am aliy ah a m iy a t kasb etgan. Bu d a v rd a  o b -h a v o  va 
b u lu tla rn i  k u za tish   rivojlangan,  y u ld u z la r  xaritasi,  y o m g 'ir  m iqdo- 
rini o'lchovchi asbob, topografik asboblar, an iq  taqvim , notali yozuv, 
q uyosh va su v  soatlari yaratilgan. Shu b ilan  birga qurolsozlik, kem a- 
sozlik va m atbaachiilik so h asid a h a m  k atta y u tu q la rg a  erishilgan.
T ibbiyot  so h a sid a   1445  yili  365  k ito b d a n   ib o ra t  "D av o lash  
y o 'lla ri  m ajm uasi"(1445 y.) va  85 k ito b d a n  ib o ra t "M a h alliy  d o rila r 
h a q id a  m a 'lu m o tla r m ajm u asi"  (1456 y.)  n o m li  fu n d a m e n ta l  ish lar 
ch o p  etilg an . A ynan  m a z k u r ish la r o ra sid a   oxirgi k ito b d a  kasallik- 
larn i  d a v o la sh   b o 'y ic h a   955  ta  m aq o la,  10706  re tse p tla r va  1477  ta 
ig n a  san ch ib  d a v o la sh g a  oid  tav siy alar b erilg an .  1610 y ild a   "S harq 
tab o b ati  x az in a si"  no m li  k ito b   n a s h r  q ilin g an .  U n d a   X itoy  va  ko­
re y s tab o b atig a  oid  500 d a n   o rtiq  riso la la r o 'r in  olgan.
Q iro l  Sejon  (1418-1450)  d a v rid a   q ish lo q   x o 'jaligiga  o id   asar- 
la r  y a ra tilg a n   b o 'lib ,  u la rd a   m alak a li  z iro a tc h ila rn in g   tajribalari 
u m u m la sh tirilg a n .  S eleksiya  ish lari  h a m   riv o jlan g an   b o 'lib ,  tu r-


VI  B ob.  C h O S O N   S U L O L A S I.  1  §.  Ilk  C h o s o n
7 5
li  iqlim   va  tu p ro q la rg a   m o slash tirilg a n ,  o 'sim lik la r  (sholi,  arp a, 
b u g 'd o y )n in g  y a n g i n a v la ri  yaratilg an .
Tarixiy ta d q iq o tla r tizim li k o 'rin ish  olgan.  1450 yili "K o rey an in g  
h a rb iy   s h a rh i"   no m li  k ito b  ch o p  etilg an .  1485  y ild a  -  " K o rey a n in g  
u m u m iy   sh a rh i"   e 'lo n  q ilin g an . M ax su s o lim la rd a n   tash k il  to p g a n  
g u ru h   1451  yili  139  k ito b d a n   ib o rat  "K oryo  sa "   ("K oryo  tarixi")ni 
y o zg a n .  1454  yili  v a n   T anjon  d a v rid a   "Y ilnom a  yoki  Sejon  d a v ri­
n in g  asl  y o z u v la ri"   ch o p  e tilg a n  b o 'lib , b u  k ito b g a  v an b u y ru q la ri, 
ra sm iy   m a 'ru z a la r,  te k sh iru v c h ila r  h iso b o tla ri  kabi  ra sm iy   h u jjat­
lar  k iritilg a n .  C h o so n n in g   keyingi  b arch a  tarixi  d a v o m id a   a y n a n  
sh u n g a   o 'x sh a sh  y iln o m a la r tu z ish  a n 'a n a g a   ay lan g a n .
1485 yil " K y o n g u k  tejon" ("D av lat b o sh q a ru v i u c h u n  b u y u k  tu- 
z u k la r" ) -  m a m la k a tn in g  b irin ch i y u rid ik  k o d ek si  ch o p  etilgan.
K arto g rafiy a  ishlari  h a m   k e n g   y o y ilg an   b o 'lib ,  k o 'p la b   yangi 
g eo g rafiy ag a  o id ish la r  c h o p   etilgan.  1432  yili  "S ak k iz  v ilo y atn in g  
g eo g rafik   tavsifi",  1455  yili  "G eografik  tav siflar va  x a rita la r",  1463 
yili  "K oreya x arita si",  1481  yili  "K oreya y erla ri va u n in g  d iq q a tg a  
saz o v o r y o d g o rlik la ri",  1530 y ild a  55 k ito b d a n   ib o rat "K oreya  y er­
lari  va  u n in g  d iq q a tg a   saz o v o r y o d g o rlik larig a  q o 'sh irn c h a  tav sif" 
n o m li  geo g rafik   k ito b la r  ch o p   etilg an   bo 'lib ,  u n in g   y an g i  n a sh ri 
1609 yili e 'lo n   qilingan.
1493  yili  9  jild d a n   ib o ra t  "M u siq a  x aq id ag i  fan  aso slari"  no m li 
m u siq iy  en sik lo p e d iy a  e 'lo n  qilingan.
A ynan  b u   d a v rd a g i  m u h im   y u tu q la rd a n  biri  1443 yil qirol  Sejon 
to m o n id a n   am alga  k iritilgan  koreys  alifbosi  ("x u n m in   chonim ")ga 
b a g 'ish la n g a n   "T o 'g 'ri  to v u sh la r  h a q id a   xalqqa  n asih at"  nom li  ki- 
to b n in g  chop etilishi b o 'ld i. Xitoy iyerogliflaridan farqli ta rz d a  yangi 
alifbo  h a rfla rd a n   tu zilg an   bo'lib,  b u   iyerogliflar  q o 'lla n ish d a   oson 
b o 'lg an .  Bu esa,  sh u b h asiz o d d iy  avom   xalqning savodxonligini  os- 
h irish d a  m u h im  ah a m iy a t kasb etgan. Biroq, y u q o ri m artab ali sh ax s­
lar va a m a ld o rla r u z o q  m u d d a t Xitoy y o z u v id a n  foydalanishgan.
S h e'riy a td a  kasa  (katta  sh e'r)  va  sichjo  (K oryo  d a v rid a   p a y d o  
boT gan  u c h b o 'g 'in lilik ) ja n rla ri rivojlangan. U n d a  tarix iy   v o q ea la r 
tasv iri,  ta q d ir  h a q id a g i  falsafiy  ta sa v v u rla r,  fu q a ro la r  lirikasi  aks 
etg an . Folklor, n o v e lla la r va satirik  p ro z a  h a m d a  p o v e stla rn in g  ba- 
d iiy  ish lo v ig a aso sla n g a n  n a sr p a y d o  b o 'ld i. S ah n a s a n 'a tid a  n iq o b  
te a tri  va  q o 'g 'irc h o q   te a tri  p a y d o   b o 'lib ,  u n d a   o 'tk ir  sa tira   nam o -


7 6
V I B o b .  C h O S O N   S U L O L A S I.  1  §.  Ilk C h o s o n
y ish   qilingan.  R assom chilik  d e k o ra tiv   rasso m ch ilik ,  peyzaj,  p o rt- 
re t va a n im a listik  rasso m ch ilik k a b o 'lin g a n .
A g a r  av v allari  m e 'm o rc h ilik d a   ib o d a tx o n a   q u rilish ig a  e'tib o r 
q a ra tilg a n  b o 'lsa,  XV a s rd a n  b o sh lab   u la rn in g  o 'm in i x alq  arxitek- 
tu rasi,  o 'z in in g   h a sh a m a ti  b ilan   ajralib  tu ra d ig a n   v a n la r saro y la ri 
eg allay  b o sh lag an .

Download 4,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   65




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish