V. S. Xan Koreya tarixi обязательный экзем пляр

T a sh q i  u ru sh la r 
907 yili  X itoyda  Tan  su lo lasi  q u la sh i  turli
g u ru h la r  o ra sid a   o 'z a ro   n iz o la r  va  ig 'v o - 
n a y ra n g la r  b o sh la n ish ig a   sab a b   b oT gan.  A y n an   s h u   v a q td a   Kor- 
y o d a n   s h im o li-g 'a rb d a g i  k id a n   q ab ilalari  b irlash ib ,  d a v la tin i  tu z- 
gan.  U lar 926  yili Boxay  (Parxe)ni,  946 yili  esa  S him oliy  X itoyning 
b o sh q a   k atta  h u d u d la rin i  bo sib   o lg an   h a m d a   Lyao  im p eriy asin i 
e 'lo n   q ilgan.  U la r  X  a srn in g   ik k in ch i  y a rm id a   A m n o k k a n   d a ry o si 
h a v z a sid a g i k en g  h u d u d la rn i b o sib  olib, K oryo c h e g ara sig a ch a ye-

---

5 2
V   B ob.  K O R Y O   D A V L A T I
tib b o rg a n la r.  960 yili  X itoyning ja n u b iy   va  m a rk a z iy   x u d u d la rid a  
S u n  su lo lasi h o k im iy a ti  o 'rn a tilg a n .  X itoy  S un  va  Lyao im p eriy asi 
o 'rta s id a  b o 'lg a n   u ru s h d a   K o ry o d an   y o rd a m   so 'ra b ,  m u ro ja a t  qil­
gan.  L ekin  K oryo b u  m o jaro d a b iro r- b ir to m o n g a  y o n  b o sm ag an .
993  y ild a   S un  im p eriy asi  ta ra fd o rla ri  to m o n id a n   Lyao  im p e ri­
yasi  to m o n ig a  o 'tish g a   b o 'lg a n  m u ro ja a tg a  ra d   javobi  b e rilg a n d a n  
so 'n g ,  k id a n la r  K oryo  d a v la tig a   u ru s h   b o sh lab ,  m a m la k a t  h u d u - 
d ig a   b o stirib   kirg an .  D astlab,  u la r  k o re y s  arm iy a sin in g   old   qism  
jan g ch ilarin i  m a g 'lu b   qilgan,  lekin  tez  o ra d a   aso siy   q o 's h in   bilan 
to 'q n a sh ib ,  d e y a rli  m a g 'lu b   b o 'lg a n .  K eyinchalik  esa  m a m la k a tla r 
o ra sid a g i  a lo q a la r ja ra y o n id a   s a rk a rd a   So  Xi  K o ry o d a n   k id a n la rn i 
chiqib  k etish g a m a jb u r qilgan.
1009  yili  K oryoda  d a v la t  to 'n ta rish i  b o 'lg a n .  S a rk a rd a   K an  Jo 
h u k m d o r Van M okchon (997-1009 yy.)ni ta x td a n  a g 'd a rib , a v v a lro q  
o 'z in in g   him o y ach isi  b o 'lg a n   v an   X yonjon  (1009-1031  yy.)ni  taxt- 
ga  o 'tq iz a d i.  1010  yili  im p e ra to r  S h e n -sz u n  b o sh c h ilig id a g i  40000 
k id a n la r  K an  Joni  jin o y atlari  u c h u n   jazo la sh   m a q s a d id a   K oryoga 
yan a b o stirib  kirgan.  U lar K an Jo arm iy a sin i m a g 'lu b  qilib, u n i asir- 
ga  o lad i  va  k ey in ch a lik   qatl  qiladi.  K id a n la r p o y ta x td a   talo n ch ilik  
ish larin i  olib b o rish g a n .  K eyinchalik  s a rk a rd a la r  Van  G y u   va  Kim 
Suk  Xin  b o sh ch ilig id a g i  K oryo  arm iy a si  h u ju m   qilib,  k id a n la rg a  
jidiy za rb a  b erish g a n .  U lar  30 m in g d a n  o rtiq  asirn i o z o d   qilganlar. 
C h ek in a y o tg a n   k id a n la rg a  A m n o k k a n   d a ry o s id a n   k echib  o 'tis h d a  
h a m  jid d iy  z a rb a  b erish g an .
Biroq, k id a n la r K oryoni bosib olish rejasid an  b u tk u l voz kechish- 
m a g a n  va  u n in g   chegara  h u d u d la rig a   d o im iy  ra v ish d a   h u ju m   qilib 
kelgan.  1014  yil  m am lak atd a  n av b a td a g i  d a v la t  to 'n ta rish i  bo'lib, 
v aqtincha h arb iy la r p o y tax td a h o k im iy atn i q o 'lg a olgan. Bu vaziyat- 
d a n  fo y d a la n g an  k id a n la r A m n o k k an  d aryosi q irg 'o g 'id a  o 'z la rin in g  
qal'asini q u rish g an i bois k o 'p lab  K oryo aholisi b o sh q a q irg 'o q q a qoc- 
hib  o 'tg an .  1018 yili k id a n la m in g  k o 'p   sonli  arm iyasi y an a K oryoga 
b ostirib kirgan.  U larga  sa rk a rd a  K an  G am chxan boshchiligidagi  ar- 
m iya  qarshi  chiqib,  u la r  k id an larg a  jid d iy   zarb a  bergan.  Jan g lard a 
o m o n  q o lgan  k id a n la r p o ytaxtga  q arab  y u rg a n .  Biroq,  u la m i  ta'q ib  
q ilgan  kory o lar d o im iy   h u ju m   qilib  tu rg an .  1019  yilda  K uju yaqini- 
d ag i  k atta  ja n g d a   k id a n la r b u tk u l  m a g 'lu b  b o 'ld i  va  K oryoni  bosib 
olish rejasidan b u tk u l v oz kechishga m ajb u r b o 'lad i.
K id a n la r  im k o n iy a t  d a ra ja sid a   k u c h siz la n tirish   m a q sa d id a

---

V   B ob.  K O R Y O  D A V L A T I
5 3
chjurchjen  qabilasi  bilan  b irla sh ish g a   h a ra k a t  qiladi.  1104  yili  u la r 
c h e g a ra d a g i k o ry o lik la rn in g  q al'a sig a h u ju m  qiladi. 1107 yili chjurc- 
h jen lar  K oryoga  y an a  h u ju m   qiladi,  lekin  u la r  b u   ja n g d a   y engila- 
dilar.  K oryo jan g ch ilari c h ju rc h jen larn in g   135  ta  aholi  m an zillarin i 
bo sib  olib,  b u   y e rla rd a   9  ta  qal'a  q u ra d i.  A m m o   K oreya  arm iy a sin i 
b o q ish   im k o n iy a ti  b o 'lm a g a n lig i  bois  ta rq a tib   y u b o rild i.  A yniqsa, 
c h ju rch jen lar  h u ju m i  v a q tid a   d a v la t  k u ch sizla n d i.  N a tijad a  1109 
yil  K oryo b o sib  o lg a n  y erla rin i q a y ta rish g a  m a jb u r b o 'la d i.
1115  yili  ch ju rch jen lar  Szin  im p e riy a si  tu z ilg a n in i  e 'lo n   qiladi. 
1125 yili  u la r k id a n la rn in g  Lyao  im p eriy asin i bo sib   oladi,  1126 yili 
X itoyning S un  im p eriy asi h u d u d la r i eg a lla n g an .  1127 yili Szin S hi­
m oliy X itoy y erla rin in g  b arch asin i bo sib  oladi. S u n  su lo la sid a  faqat 
ja n u b iy  h u d u d la rg in a  qoldi. K oryo d a v la ti esa S zin n in g  vassalligi- 
n i  tan  oladi.