Обсуждены и интерпретированы основные вопросы компьютерной лингвистики

9. 
V  
= 
inglizcha  al|  so'zining  qisqartmasi  bo'lib, 
hammasi  uchun 
e  
kvantori 
sifatida 
ishlatiladi.
10. x, y, z -  predmetlaming borligini belgilash uchun  ishlatiladi.
11. X, Y, Z -  predmetlaming sifatini  (atributlarini) belgilash uchun ishlatiladi.
12.  S-subyekt
13.  P-predikat
14. A = 0 -  mutlaqo noto'g'ri
15. A =  1  — mutlaqo to'g'ri
16.  A  -  emas (inkor).  Bir mulohaza ikkinchi bir mulohazaga zid kelsa, ishlatiladi.
M atem atik   m an tiq d a  m ulohazalarning  chin  yoki  yolg'onligini  formal 
nazariya asosida tekshirib k o ‘rish mumkin. Bunda mantiqiy hukmlarni shartli 
ravishda  simvolik  belgiiar,  m antiqiy  bog'lovchilar  yordam ida  belgilab  ola- 
miz. U  gapning propozitsional ko'rinishi deb nomlanadi. S o ‘n g ju m ia n i for­
mal  n azariya  asosida  hisoblaymiz.  B u n d a  bizga  h u k m la rn in g   qiymatini 
ko'rsatuvchi jadval  y ordam   beradi.
7 - i n H v n !
12
 
A. Rahimov

---

Kompyuter  lingvistikasi asoslari
13
F o rm a l m a n tiq  va sim volik m a n tiq  til stru k tu ra sin i o ‘rg an ish d a am aliy 
ah am iy at  kasb  etad i,  g ra m m a tik a n i  fo rm a llash tirish d a,  s u n ’iy  p ro g ram - 
m a la sh tirish   tilla rin i  y a ra tis h d a   asos  b o ‘lib  x izm at  q ila d i,  k o m p y u te r 
lingvistikasining o'zig a xos sim volik «tili» sifatida nam oyon b o ia d i.  M antiq 
bizga  k o m p y u ter lingvistikasining  m u ra k k a b   va  k o ‘p  aspektli  m uam m osi 
h iso b lan g an   tabiiy  tilga  ishlov  berish  (N L P )  u ch u n   o p tim al  m eto d larn i 
ta k lif  etadi.  Ju m la d a n ,  fo rm allash tirish ,  an alo g iy a,  m o d ellash tirish   me- 
to d la ri  kabi.
A ntik  d av rd a  ham ,  o ‘rta   a srlard a  ham   g ram m atik a  va  m antiq  yonm a- 
yon o ‘qitilgan. A yniqsa, o ‘rta  asrlard a gram m atik a va m antiq klassik t a ’lim 
poydevori b o ‘lgan «yetti erkin san’at» (artesliberales) tarkibiga kirgan.  Bunda 
g ram m atik a,  rito rik a (notiqlik s a n ’ati) va  m antiq  «formal san’atlar» (artes- 
fo rm a tes)  sifa tid a   triv ia  (u chlik)ga  b irla sh g a n .  A rifm e tik a ,  geo m etriy a, 
m u siq a  va  a stro n o m iy a   «real  san’atlar»  (artesreales)  sifatid a  k v ad riv ia 
(to ‘rtlik)ga birlshgan.  U shbu fanlarni o'zlashtirgan insongina yetuk va barka- 
m ol  hisoblangan.
Tabiiy  tilning  stru k tu rasin i  o 'rg a n ish d a   m an tiq ,  g ram m atik a  va  semi- 
o tik a  uzviy  alo q a d o rlik d a   ish  k o 'ra d i.  M an tiq   va  gram m atik a  orasidagi 
aloqadorlikni  til  va  tafak k u r,  so ‘z  va  tu shuncha,  gap va  hukm ,  ega  va sub- 
yekt, kesim va p redikat kabi k ategoriyalarning dialektik m u n o sab ati yorda- 
m ida  yaqqol  tasavvur  etish  m u m k in .10 
,   .  , 
.