Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Меҳнатни нормалаш – бу, илмий асосланган меҳнат харажатларини 
ва унинг натижаларини: вақт нормалари, сони, хизмат кўрсатишнинг 

---

202 
бошқарилиши, маҳсулот ишлаб чиқаришнинг нормаланган топшириқлари 
нормаларини аниқлашдир. 
Меҳнат унумдорлиги – бу, ходимлар меҳнат фаолиятининг 
иқтисодий самарадорлиги кўрсаткичидир. У ишлаб чиқарилган маҳсулот 
ёки кўрсатилган хизматлар миқдорининг меҳнат харажатларига нисбатан, 
яъни меҳнат харажатлари бирлиги ҳисобига ишлаб чиқарилган маҳсулот 
билан белгиланади. 
Меҳнат унумдорлигини ошириш заҳиралари (резервлари) – бу,
техника ва технологияни такомиллаштириш, ишлаб чиқариш, меҳнат ва 
бошқарувни ташкил этишни яхшилаш ҳисобига меҳнат унумдорлигини 
оширишнинг 
барча 
омилларидан 
янада 
тўлароқ 
фойдаланиш 
имкониятидир. 
Мотив (сабаб – французча motif - ундаш маъносини билдиради) –
бу, шахсни, ижтимоий гуруҳни, муайян эҳтиёжларни қондириш истаги 
билан боғланган кишиларнинг бирлигини фаолликка ва меҳнат қилишга 
ундашдир. 
Мотивация (сабабни асослаш) – бу, реал меҳнат хулқ-атворини 
тушунтириш, асослаб бериш учун сабаблар (мулоҳазалар) танлашга 
қаратилган оғзаки хатти-ҳаракатдир.
Меҳнатга муносабат – бу, мураккаб ижтимоий ҳодиса бўлиб, уч 
элемент бирлиги: меҳнат муомаласи сабаблари ва йўналишлари; реал ёки 
ҳақиқий меҳнат муомаласи; ходимларнинг меҳнат фаолиятига оғзаки баҳо 
беришидан иборатдир. 
Меҳнатдан қониқиш ҳосил қилиш – бу, ходимнинг меҳнат 
мазмунига, характери ва шарт-шароитларига қўядиган талабларининг 
мувозанатли ҳолати, бу талабларни амалга ошириш имкониятларига 
субъектив баҳо беришдир. 
Меҳнатга мослашиш (кўникиш) – бу, шахс янги меҳнат вазиятини 
ўзлаштиришининг ижтимоий жараёни бўлиб, унда шахс ва меҳнат муҳити 
бир-бирига фаол таъсир кўрсатади ва мослашувчи-мослаштирувчи 
тизимлар ҳисобланади.