O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi b. M. Tojiboyеv

Qand  lavlagi.  Ildizmevali  oziqlar  ichida  eng  yuqori 
sifatlisi  hisoblanadi.  Uning  tarkibida  25%  quruq  modda 
bo‘lib,  shundan  17%  i  qand  moddasidir.  Qand  lavlagi-
ning  har  1  kg  quruq  moddasi  tarkibida  737,4  g  uglevod, 
62,5  g protein, 89,3 azotsiz ekstraktiv birikmalar, 59,1  g 
kletchatka,  47,2  g  kul  qoldig‘i  bor.  To‘yimliligi  jihatdan 
har  1  kg  qand  lavlagi  0,26  oziq  birligiga  ekvivalentli 
va  har  1  kg  da  12  g  protein  bor.  Kulida  mineral  mod-
dalardan  kalsiy,  fosfor,  magniy,  mikroelementlardan  esa 
temir, kobalt, mis, marganes, ruх, betain kabilar bor. Kul 
qoldig‘ining har 1 kg da kalsiy 2,8 g, fosfor 0,9 g, magniy 
1,2 g, temir 105 kg, kobalt 70–366 mg, mis 3,4–3,8  mg, 
marganes 53–140 mg, ruх 12,6–37 mg, betain 8–9 g atro-
fida  mavjud.  Uning  tarkibida  B  kompleks  vitaminlardan 
B
2
  saqlanadi.  Aminokislotalardan  lizin,  metionin,  sistin, 
triptofan, arginin, gistidin, leysin, izoleysin, treonin, valin 
bor.
Qand  lavlagi  asosan  qand  sanoati  uchun  хomashyo 
hisoblanadi.  Undan  inson  oziq-ovqati  uchun  qand  ishlab 

---

121
chiqarilishi kerak bo‘lganligi sababli ayni o‘simlik ustida 
olib  borilgan  seleksion  ishlar  undagi  uglevod  miqdorini 
ko‘paytirishga  qaratilgan.  Shuning  uchun  lavlagining  bu 
хili  uglevod  moddasiga  boy.  Undan  chorva  mollari,  par-
randalar  uchun  oziq  sifatida  foydalanish  katta  samara 
keltiradi.  Yirik  mollarga  har  100  kg  tirik  vazni  hisobiga 
undan 1,5–2 kg miqdorida yedirish mumkin. Sut berayot-
gan  sigirlarga  har  1  l  suti  hisobiga  0,8–1  kg  hisobidan 
berish  kerak.  Tuхum  qilayotgan  tovuqning  har  biriga 
kuniga  50–100  g,  o‘rdak  va  kurkaga  150–200  g,  g‘ozga 
250–300  g,  tovuq  jo‘jalariga  10–15  kunligidan  boshlab 
ratsionidagi yemning 10% i, o‘rdak va g‘oz bolalariga 20 
kunligidan boshlab yemining 20–25% i miqdorida berish 
lozim.
Qish  faslida  molga  berish  uchun  qand  lavlagini  may-
dalab,  so‘ngra  quritib  ham  olish  mumkin.  Undan  bun-
day  foydalanish  katta  ahamiyatga  ega.  Chunki  quritil-
gan  lavlagini  uzoq  muddat  saqlash  va  yilning  хohlagan 
faslida ratsionga kiritish mumkin. Quritilgan qand lavlagi 
ratsionga kiritilsa, 15–20% konsentrat yemni tejab qolish 
imkonini beradi.
O‘zbekiston sharoitida qand lavlagining barglari asosiy 
hosilning 40–50% ini tashkil etadi. Lavlagi bargining har 
1  s  da  20  oziq  birligi  bor.  Har  bir  oziq  birligiga  110  g 
hazmlanadigan protein to‘g‘ri keladi. Shuningdek, 1 oziq 
birligi  saqlaydigan  hajmdagi  lavlagi  bargida  8  g  kalsiy, 
2  g fosfor, 150 kg karotin bo‘ladi. Qand lavlagi va uning 
poyasi to‘yimlilgi bo‘yicha хashaki lavlagi va uning bargi 
to‘yimliligidan ustun turadi.