8-§. CHO‘CHQA BOQISHDA
ALMASHINADIGAN ENЕRGIYA
MIQDORINI ANIQLASH
Cho‘chqalarni oziqlantirishda yemning yoki ratsion-
ning almashinadigan energiyasi ikki usul bilan topiladi.
1. Cho‘chqaga yedirishga mo‘ljallangan oziqning
kimyoviy tarkibiga asoslanib, shu yemning har 1 kg da
qancha hazm bo‘ladigan oziq moddalar borligi aniqla-
nishi kerak. Keyin oziq moddalar miqdori ko‘rsatkichlari
cho‘chqa me’dasida ma’lum хildagi moddaning hazm
bo‘lish koeffitsiyentlariga ko‘paytiriladi. Bunda:
Protein
78
Yog‘
60
Kletchatka
44
AEM
92
Olingan raqamlar oziq moddalar qancha hazm bo‘lishi
mumkinligini bildiradi. So‘ngra hazm bo‘ladigan oziq
moddalar miqdori ko‘rsatkichlari almashinadigan ener-
giya ekvivalentlariga ko‘paytiriladi. Ular quyidagilardir:
1 g protein uchun – 18,8 kJ (4,5 kkal),
1 g yog‘ uchun – 38,9 kJ (9,3 kkal),
1 g uglevodlar uchun – 17,6 kJ (4,2 kkal).
Olingan ko‘rsatkich hazm bo‘ladigan oziq moddalar-
ning har biri qancha energiya ajratishini bildiradi. Ana
shu ko‘rsatkichlarni hamma oziq moddalar bo‘yicha jam-
lanib, o‘rganilayotgan yemning har 1 kg da qancha al-
mashinadigan energiya bor ekani topiladi.
Masalan, O‘zbekistonda ekib yetishtirilgan makkajo‘-
хorining har 1 kg ida o‘rtacha 93,3 g хom protein, 41,1 g
70
хom yog‘, 58,7 хom kletchatka, 628,5 g azotsiz ekstrak-
tiv moddalar (AEM) bor.
Har bir oziq modda cho‘chqaning hazm qilish tizimi-
da quyidagi miqdorda hazm bo‘ladi:
Protein
– 93,3×0,78=72,8 g,
Yog‘
– 41,4×0,80=24,8 g,
Kletchatka
– 58,7×0,44=25,8 g,
AEM
– 638,5×0,92=587,4 g.
Oziq moddalarning har birining ajratadigan almashi-
nadigan energiyasi quyidagicha:
Protein
– 72,8×18,8=1368,6 kJ yoki
72,8×4,5=3276, kkal,
Yog‘
– 24,8×38,9=964,7 kJ yoki
24,8×9,3=230,6 kkal,
Kletchatka – 25,8×17,6=434,1 kJ yoki
25,8×4,2=108,4 kkal
AEM
– 587,4×17,6=10338,2 kJ yoki
587,4×4,2=2466,1 kkal
Misoldagi makkajo‘хorining 1 kg (1368,6+964,7+
+
434,1+10338,2=13105,6) 13105,6 kJ yoki (327,6+
+
230,6+108,4+2466,1=3132,7) 3132,7 kkal almashina-
digan energiya ajrata oladi.
2. Cho‘chqaga yediriladigan yemning almashinadigan
energiyasini topishning yana bir usuli umumiy energiya-
ning almashinadigan energiyaga nisbati bo‘yicha aniqlash-
dan iborat bo‘lib, buning uchun dastlab oziq tarkibidagi
hazm bo‘ladigan oziq moddalarning yig‘indisi topiladi. Bu
ko‘rsatkichni har 1 g oziq moddasi energiyasining kav-
shaydigan mol va cho‘chqa vujudida hosil qiladigan ener-
giyasini bildiruvchi energiya birligi sifatida qabul qi lingan
ko‘rsatkich 18,43 kJ yoki 4,41 kkal ga ko‘paytiriladi. Olin-
71
gan raqam hazm bo‘ladigan energiyaning umumiy miqdorini
ko‘rsatadi. Keyin bu raqamni koeffitsiyent 0,96 (cho‘chqalar
uchun umumiy energiyaning almashinadigan energiyaga
bo‘lgan nisbati)ga ko‘paytiriladi. Olingan ko‘rsatkich o‘rgani-
layotgan oziqning almashinadigan energiyasini bildiradi.
Cho‘chqalar uchun almashinadigan energiyani aniq-
lashning birinchi usulini yoritish uchun keltirilgan mi-
solda makkajo‘хorining hazm bo‘ladigan oziq moddalari
yig‘indisi (72,8+24,8+25,8+587,4=710,8) 710,8 g. De-
mak, shu raqamni 18,43 kJ (4,41 kkal)ga ko‘paytirib,
jami hazm bo‘ladigan energiya topiladi. Bizning misol-
da bu ko‘rsatkich (710,8×18,43=13100)-13100 kJ yoki
(710,8×4,41=3134,6)-3134,6 kkal umumiy energiyaga
teng. Almashinadigan energiyani topish uchun esa umu-
miy energiya ko‘rsatkichi umumiy energiyaning almashi-
nadigan energiyaga nisbati sifatida berilgan koeffitsiyent
0,96 ga (cho‘chqalar uchun) ko‘paytirish kerak. Bunda:
(131000×0,96=12576 kJ) yoki
(3134,6×0,96=2840 kkal)
Cho‘chqaga yediriladigan makkajo‘хorini har 1 kg
ning to‘yimliligi 12576 kJ yoki 2840 kkal almashinadigan
energiyaga teng ekanini ko‘ramiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |