evropatsentrizm g‗oyasiga keskin qarshi chiqadi. Uning fikricha, xar
bir lokal madaniyat o‗zicha betakror, binobarin, ular bir-biridan
mustasno
xolda
riv ojlanishi
lozim.
Demak,
O.Shpengler
madaniyatlarning o‗zaro ta‘siri v a aloqadorligining realligi v a bu
jarayonning axamiyatiga yetarlicha baxo bermagan.
Ingliz jamiyatshunosi A.Toynbi «Tarixni o‗rganish» nomli asarida
madaniyatlarning lokal riv ojlanishi g‗oyasiga murojaat qilib,
O.Shpenglerning ayrim muloxazalariga qo‗shilmasligini bildiradi.
Toynbining kontseptsiyasi Shpengler ta‘limotidan ikki jixati bilan
farqlanadi: birinchidan, insonda o‗z xayotini erkin belgilash
imkoniyati mav jud. Ikkinchidan, tarixiy taraqqiyotning dav riy modeli
dunyov iy dinlar (buddizm, xristianlik, islom)ning barcha xalqlarni
yaqinlashtiruv chi v a jipslashtiruv chi bosh omil ekanligi g‗oyasi bilan
boyitilgandir. A. Toynbi g‗arb xristian siv ilizatsiyasi tanazzulga yuz
tutayotganini turli dalillar asosida isbotlashga xarakat qiladi. Buning
oldini olish maqsadida jaxon xalqlari yagona dinni qabul qilishlari
lozim, deb xisoblaydi.
Biz yuqorida xozirgi zamonning asosiy falsaiy ta‘limotlari xususida
qisqacha to‗xtaldik. Vaxolanki jaxon falsafiy tafakkurining bugungi
xolatini belgilov chi oqim v a yo‗nalishlar faqat shular bilan
chegaralanmaydi. Yuqorida qayd etilganlardan tashqari jamiyat
taraqqiyotining moxiyati v a yo‗nalishlari xaqida baxs yurituv chi
boshqa ko‗plab ta‘limotlar ham mav jud. Shunday qilib, xozirgi
zamon jaxon falsafasi an‘anaviy v a noan‘anav iy ta‘limotlar asosiga
qurilgan falsafiy oqim, yo‗nalish v a maktablardan iborat. Ularni
o‗rganish fikrlar xilma-xilligini real ta‘minlashda katta axamiyatga
ega.
TAYANCH TUSHUNCHALAR:
Yunon falsafiy maktablari, substantsiya, materializm, idealizm,
dualizm, atomlar, sofistika, sxolastika, realizm, nominalizm, metod,
dialektika, sensualizm, ratsionalizm, plyuralizm, an‘anav iy falsafa,
noan‘anav iy falsafa.
TAKRORLASH UCHUN SAVOLLAR:
1. Qadimgi yunon falsafasidagi materialistik v a idealistik
ta‘limotlarni ajratib ko‗rsating.
2. Markaziy Osiyolik mutafakkirlarga eng ko‗p darajada ta‘sir
ko‗rsatgan qadimgi yunon faylasuflarini sanab bering.
3. G‘arbiy Ev ropada Uyg‗onish dav ri falsafasi qay zaminda yuzaga
kelgan?
4. XVIII asr fransuz faylasuflarini birlashtirib turgan umumiy jixat
nimalardan iborat?
5. Nemis klassik falsafasi ilgari surgan asosiy g‗oya nima?
6. XX asr falsafasining asosiy xususiyatlarini sanab bering.
7. «Xayot falsafasi»ning moxiyati nimada ?
8. Ekzistentsializm falsafasining ziyolilar orasida keng tarqalishi
sababi nimada deb o‗ylaysiz ?
9. Neopozitiv izm falsafasining namoyondalari kimlar ?
10. Jamiyat xaqidagi XX asr falsafiy ta‘limotlari xaqida gapirib
bering.
11. Irratsionalizm nima v a uning qanday ko‗rinishlari bor ?
ADABIYOTLAR:
1. Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat- yengilmas kuch. – T, Ma‘naviyat,
2008.
2. Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo‗q. – T., 1998.
3. Karimov I.A. Donishmand xalqimizning mustaxkam irodasiga
ishonaman.- «Fidokor» gazetasi. 2000 yil, 8 iyun.
4. Mo‘minov I. M. O‗zbekistonda tabiiy-ilmiy v a ijtimoiy-falsafiy
tafakkur tarixidan.-T., Fan, 1998.
5. Yo‘ldoshev S.Antik falsafa. – T. , 1999.
6. Falsafa tarixi. - T, Sharq, 2002.
7. Falsafa. Ma‘ruzalar matni. – T., 2000.
8. Falsafa. O‘quv qo‘llanma. E. Yusupov taxriri ostida – T. , Sharq,
2000 .
Do'stlaringiz bilan baham: |