Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Qonunlarni 

tizimlashtirishda 

yuridik texnikaning 

ahamiyati

7-§.

---

336

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

O‘z vaqtida Sh.L. Monteskye qonun chiqaruvchi amal qilishi lozim bo‘lgan 

bir nechta qoidani ta’riflab bergan edi:

– qonun uslubi sodda va aniq, dabdaba va jimjimadorlikdan xoli bo‘lishi 

lozim;

– tushunchalar aniq bo‘lishi, har xil talqin qilish imkoniyatini istisno 

etishi lozim;

– qonunlarda real va dolzarb masalalarni ko‘tarish, ramziylik va 

mavhumliklardan qochish zarur;

– qonunlar matni mantiq bo‘yicha mashqlar bo‘lmasligi, aqliy salohiyati 

o‘rtacha bo‘lgan odamlarga mumkin qadar tushunarli bo‘lishi lozim; 

– qonunni ko‘p sonli istisnolar, cheklashlar va eslatmalar bilan qalashtirib 

tashlash yaramaydi;

– qonunlar puxta o‘ylangan, asoslangan va amaliyot uchun zarur bo‘lishi 

lozim. 

Mazkur prinsiplar hozir ham o‘z dolzarbligini yo‘qotgani yo‘q. Qonun 

loyihalarini ishlab chiqishning sinovdan o‘tgan usullarisiz ilg‘or parlamenta-

rizmni tasavvur qilish mumkin emas.

Qonunchilik texnikasining usullari va metodlari ko‘p va rang-barang-

dir. Uning asosiy vazifasi qonunchilik hujjatlarining tushunarli hamda yuridik 

amaliyotda foydalanish uchun qulay, sifatli, lo‘nda va ixcham bayon etilgan nor-

malarini ishlab chiqishda eng yaxshi shart-sharoit va imkoniyatlar yaratishdan 

iborat. Bundan kelib chiqib, normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarining tartibi 

va shakliga qo‘yilishi lozim bo‘lgan quyidagi asosiy va eng umumiy talablarni 

belgilash mumkin: 

1) normativ-huquqiy tartibga solishning to‘liqligi, huquqiy munosabatlar 

modelini tuzish, shuningdek yuridik normalarni ta’riflashda kamchilik va nuq-

sonlarning yo‘qligi;

2) normativ-huquqiy ko‘rsatmalarning aniqligi, normalarni haddan tashqa-

ri umumiy, mavhum ta’riflashga, haddan ziyod cheklovlarga yo‘l qo‘ymaslik;

3) mantiqiy jihatdan qat’iy va izchil bayon etish, huquqiy hujjatning nor-

mativ ko‘rsatmalari o‘rtasida uzviy aloqani ta’minlash;

4) normativ hujjatda ham, butun huquq tizimida ham ziddiyatlarga yo‘l 

qo‘ymaslik; 

5) normativ materialni iloji boricha qisqa va ixcham bayon etish (lekin ix-

chamlikka intilish huquqiy ko‘rsatmaning barcha asosiy qoidalarini to‘liq bayon 

etish zarurati bilan zid kelmasligi kerak);

6) normativ va nonormativ ko‘rsatmalarni, muvaqqat va doimiy norma-

larni aniq ajratish;

---