Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

337

XV bob.

 Huquq tizimi va qonunchilik tizimi.

Qonunchilikni tizimlashtirish

7) normativ hujjatlar tilining sodda, aniq va lo‘ndaligi, oson esda qolishi. 

Qonun aniq va lo‘nda bo‘lgan taqdirdagina qoida real mazmun kasb etadi. 

Qonunni bilmaslikni bahona qilish mumkin emas. Darhaqiqat, fuqarolar uchun 

tushunarli bo‘lmagan, faqat yuristlargina tushunib, to‘g‘ri talqin qila oladigan 

qonunlarga bo‘ysunishni fuqarolardan talab qilish behuda. Tushunish uchun 

mutaxassislar yordami talab etiladigan qonun samarasizdir;

8) normativ-huquqiy hujjat yagona mazmun bilan bog‘langan, bitta tartibga 

solish predmetiga ega bo‘lishi lozim. Bir-biriga bevosita bog‘lanmaydigan ikki 

yoki undan ortiq mustaqil masalalar bo‘yicha qonun qabul qilish maqsadga 

muvofiq emas. Qonun huquqning muayyan tarmog‘i yoki boshqa instituti bilan 

bog‘liq munosabatlarni tartibga solishi, huquqiy tartibga solishning ma’lum 

predmetini qamrab olishi lozim;

9) normativ-huquqiy materialni yaxshiroq izohlash, undan foydalanish, 

uni hisobga olish va sistemalashtirishni yengillashtirish maqsadida ayni bir 

masala yuzasidan bir nechta hujjat qabul qilinishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. 

Yagona kompleks qonunda (qoida tariqasida, kodeksda) huquqning ma’lum 

tarmog‘i, muhim huquqiy institutning barcha masalalari to‘liq tartibga so-

linishiga, unda huquqiy tartibga solishning muayyan sohasi doirasida har qan-

day savolga javob bo‘lishiga erishgan ma’qul. Ushbu masala yuzasidan barcha 

qo‘shimchalarni, qonunchilikni murakkablashtirib yangi mustaqil hujjatlar 

qabul qilmagan holda asosiy hujjatning matniga kiritish lozim; 

10) huquq ijodkorligining texnik usullaridan bir xilda va izchil foydalanish. 

Agar normativ-huquqiy hujjat loyihasini tayyorlash va rasmiylashtirishda 

ma’lum texnik qoida qo‘llanilgan bo‘lsa, uni shunga o‘xshash qolgan barcha 

holatlarda ham qo‘llash zarur.

Yuqorida zikr etilgan barcha talablarni qat’iy va izchil bajarish yuri-

dik madaniyat nuqtayi nazaridan mukammal, sifatli va samarali qonun qabul 

qilishga ko‘maklashadi. Talablardan birini bajarmaslik yoki birining hisobiga 

boshqasiga haddan tashqari berilish (masalan, matnning mazmuniga ziyon 

yetkazish hisobiga ixchamlikka intilish) hujjatning texnik jihatdan nomukam-

malligidan, qonun ijodkorlari malakasining yetarli emasligidan dalolat beradi.

Normativ-huquqiy hujjatlarning loyihalarini tuzish ishini rejalashtirish 

nihoyatda katta ahamiyatga ega. Qonun ijodkorligi organi ma’lum davrga 

mo‘ljallangan reja tuzsa, unda qaysi masalalar yuzasidan asosiy qonunchilik 

hujjatlari qabul qilish lozimligi, ularning har biri qaysi muddatlarda tayyor 

bo‘lishi kerakligi, muayyan hujjatni o‘z vaqtida tayyorlash uchun qaysi qo‘mita 

(mansabdor shaxs) bevosita javob berishini ko‘rsatsa, maqsadga muvofiq 

bo‘ladi. Fikrimizcha, joriy (masalan, bir yilga mo‘ljallangan) va istiqbolli (to‘rt-

besh yilga mo‘ljallangan) rejalashtirishni amalga oshirish zarur. Qonun ijod-

22–18-8

---