Termiz davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti jismoniy tarbiya va sport nazariyasi kafedrasi

4. Joydan joyga kо„chislilar 
Bu guruhga turli harakatdagi joydan joyga kо‗chish bilan bog‗liq bо‗lgan mashqlar kiradi. 
Saf qadam – oyoqni poldan 15-20 sm baland kо‗tarib oldinga qо‗yiiadi (tovonni gorizontal 
tutish va polga tovonning butun vuzasini qattiq qо‗yish zarur), qо‗llar oldinga harakatlantirilganda 
ularni beldan bir qarich balandga (tanadan har bir qarich uzoqlikka) kо‗tarib, tirsaklarda bukiladi; 
qо‗llar orqaga yо‗naltirilganda ularni tо‗ppa-tо‗g‗ri tutib yelka bо‗g‗inidan oxirigacha uzatiladi, 
panjalar musht qilib tugiladi. Buyruq «Shahdam QADAM BOS!» 
Saf  qadamining  quyidagi  turlari  ham  borki,  unda  qо‗l  harakati  katta  kо‗lamda  bajariladi 
(oldinga  yelka  balandligigacha,  orqaga  oxirigacha  va  tanadan  chetroqda),  oyoqlar  bilan  harakat 
xuddi  saf  qadamdek  bо‗ladi.  Saf  qadamining  bu  turi  ommaviy  gimnastika  chiqishlari  va 
sportchilarning  tantanali  о‗tishlarida  keng  qо‗llaniladi.  Oddiy  qadam  saf  qadamidan  erkinroq 
harakat qilish bilan farq qiladi. Buyruqlar: 
a) 
«QADAM BOS!» Har qanday qadam bilan harakat qilishda (hatto bir 
qadamga ham) beriladigan buyruq; 
b) 
«Oddiy  qadam  bilan  (yugurib)  QADAM  BOS!»  Yurishning  va  yugurishning  bir 
turidan boshqa turiga о‗tishda va harakat chog‗ida bajariladigan mashq tugagandan sо‗ng oddiy 
yurishga о‗tish uchun beriladi. Bajarilishi kerak bо‗lgan buyruq chap oyoqqa mо‗ljallab beriladi. 
Turgan joyda harakatlanish. Buyruqlar: a) «Joyda (yugurib) QADAM BOS!»; 

---

68 
 
b) «Yetakchi, JOYIDA!» buyrug‗i yurib (yugurib) borayotgan guruhni bir qadamli masofaga 
yig‗ish zarur bо‗lganda beriladi, chunki mashq bajarganda, odatda, masofa uzoqlashadi. 
Joyda turib harkatlanishdan yurishga о‗tish. Buyruqlar: 
a) 
«TО‗G‗RIGA!» Chap oyoqdan beriladi. O‗ng oyoq bilan turgan joyda qadam 
bosib, chap oyoq bilan oldinga harakat boshlanadi; 
b) 
«Ikki (ikki, uch va tо‗rt h.k.) qadam oldinga (ortga, yonga) QADAM BOS!». 
Harakatni tо‗xtatish uchun «Guruh TО‗XTA!» buyrug‗i (chap oyoqdan) beriladi. О‗ng oyoq 
bilan bir qadam bosiladi va chap oyoqni о‗ngga juft birashtiriladi. 
Joydan  joyga  kо‗chishning  ifodasini  о‗zgartirish  uchun  quyidagi  buyruqlar  beriladi:  «Bir- 
birini QADAMIGA MOS kelmagan!», «Bir-birini QADAMIGA MOS!» Bu buyruqni bergandan 
keyin, butun guruh bajargunga qadar sanab borish zarur. 
Qadam kengligi va harakat tezligini о‗zgartirish uchun bunday buyruqlar beriladi: «Shaxdam 
QADAM  bilan»,«Kichik  QADAM  bilan!»,  «Tez,  tо‗liq  QADAM  bilan!»,  «Yarim  QADAM 
bilan!» 
Yugurish harakatidagi buyruqlar: «YUGURIB!» Agar yurishdan yugurishga о‗tilsa (musiqa 
bilan),  bajariladigan  buyruqlar  chap  oyoqdan  beriladi,  о‗ng  oyoq  bilan  qadam  tashlab,  chap 
oyoqdan  yugurish  boshianadi.  Musiqa  jо‗rligida  yugurishdan  yurishga  о‗tishda  bajariladigan 
harakat ham xuddi shunday «QADAM BOS!» buyrug‗i beriladi. Agar musiqa jо‗r bо‗lmasa, 
«QADAM BOS!» buyrug‗i о‗ng oyoqdan beriladi. 
Harakat  chog  ‗ida  burilish.  Turgan  joyda  burilishda  qanday  buyruqlar  berilsa  (orqaga 
burilishda  beriladigan  buyaiqlar  bundan  mustasno),  harakat  chog‗ida  burilishda  ham  shunday 
buyruqlar  beriladi.  O‗ngga  burilish  uchun  bajariladigan  buyruq  о‗ng  oyoq  qо‗yilgan  paytda 
beriladi,  shundan  sо‗ng  talaba  chap  oyoqni  bir  qadam  oldinga  tashlab,  chap  oyoqning  uchida 
buriladi va о‗ng oyoq bilan yangi yо‗nalishda harakat qilishni davom ettiradi. 
Chap  tomonga  burilish  uchun  bajariladigan  buyruq  chap  oyoq  qо‗yilgan  paytda  beriladi; 
burilish о‗ng oyoqning uchida amalga oshiriladi. 
Orqaga burilish uchun ushbu buyruq beriladi: «ORTGA!» Ijro buyrug‗i о‗ng oyoq qо‗yilgan 
chog‗da beriladi, shundan sо‗ng talaba chap oyoq bilan bir qadam oldinga tashlab turib, shu oyoq 
uchida buriladi hamda chap oyoq bilan yangi yо‗nalishda harakat qilishni davom ettiradi. Harakat 
chog‗ida  burilishiga  (ayniqsa,  orqaga  burilishga)  bajarish  buyrug‗i  berilgandan  sо‗ng,  harakat 
ritmini saqlash uchun sanoq olib borish maqsadga muvofiqdir. 
Talabalar о‗ngga va chapga burilishni yaxshi о‗rganib olganlaridan sо‗ng, orqaga burilishni 
о‗rgatish uchun, ularni bо‗Iimlarga bо‗lib о‗rgatgan ma‘qul. 
Qanot bilan oldinga yurib front yо‗nalishini о‗zgartirish. Buyruqlar: 
a) 
(boshlanishi)  «Oldinga  о‗ng  (chap)  yelka  bilan  QADAM  BOS!»  (harakatlanish 
vaqtida «QADAM» sо‗zi aytilmaydi). Bu buyruq bо‗yicha guruh qatordagi safini buzmasdan, chap 
qanotdagi  talabani  atrofida  yuradi,  chap  qanotdagi  talaba  esa,  turgan  joyida  odimlab,  qatordagi 
tekislikni saqlagan holda butun qator bilan birgalikda buriladi; 
b) 
(tugashi)  «TО‗G‗RIGA!»  yoki  «JOYDA!»  yoki  guruh  «TО‗XTA!»,  «JOYDA!» 
yoki guruh «TО‗XTA!».