B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

АQSHda etilen oksidini iste’mol qilish sohalari.
Qo‘llanish sohalari
1965-y.
1980-y.
2000-y.
Ming t.
% da Ming t. % da
Ming t.
% da
Etilenglikol
Sirt faol
moddalar
Etanolaminlar
Polietilenglikollar*
Glikol efiri
Boshqalar
703
113,7
90,7
–
90,7
45,4
67,4
10,9
8,7
–
8,7
4,3
669,4
145,3
91,0
118,0
104,4
59
12
8
10
9
11180,8
1258,8
1127,0
1182,0
1159,0
59
13
6
9
8
Hammasi
1046
100
1192,1
100
1998,6
100
* Etilen 1968-yilgacha boshqalar tarkibiga kirgan.
CH
CH
Cl H O
CH OH CH Cl
HCl
2
2
2
2
2
2
=
+
+
→
−
+
(
)
( )

---

71
Хorijda  etilen  oksidining  eng  yirik  iste’molchisi  etilenglikol
(60% gacha, umumiy iste’molga nisbatan) hamda sirt faol moddalar
(13% ga cha) ishlab chiqarishlardir. АQSHda etilen oksidini iste’mol
strukturasi 8-jadvalda keltirilgan.
1.2.1.2. Propilen oksidi olishning turli usullari
Hozirda propilen oksidi xlorgidrin usuli bilan olinmoqda. Ushbu
usul  bo‘yicha  jarayon  etilen  oksidi  olish  kabi  olib  boriladi.  Propi-
lenni to‘g‘ridan to‘g‘ri oksidlab propilen oksidi olish jadal sur’atlar
bilan ishlab chiqilayapti.
So‘nggi  vaqtlarda  propilen  oksidini  olishning  bir  nechta  yangi
usullari taklif qilindi. Ular Prilejayevning ma’lum reaksiyasiga asos-
langan:  olefinlar  gidroperoksidlar  bilan  o‘zaro  ta’sirlashib  olefinlar
oksidi hosil bo‘ladi.
Gidroperoksidlar  sifatida  nafaqat  alifatiklari,  aromatiklari  ham
ishlatiladi.
Hamdo‘stlik  mamlakatlarida  (R.F)  akademik  Emanuel  va  uning
hamkorlari  propilen  oksidini  atsetaldegid  va  propilenlarni  o‘zaro
bog‘lanishli  oksidlash  orqali  olishni  taklif  etdi.  Birinchi  bosqichda
atsetaldegidni  nadsirka  kislotasiga  oksidlash  reaksiyasi  ketib,  hosil
bo‘lgan kislota ikkinchi bosqichda kislorodini propilenga berib yu-
boradi. Bunda ikki qimmatli mahsulot – propilen oksidi va sirka kis-
lotasi hosil bo‘ladi.