B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

Аtsetaldegid umumiy ishlab chiqarishda turli xomashyo 
turlarining ulushi.
Mamlakat
Etilen
Аtsetilen
Etanol
Boshqalar
yaponiya
АQsh
gFR
Italiya
Fransiya
93
54
69
54
30
7
6
31
46
31
–
28
–
–
39
–
12
–
–
–
Etilen xomashyoga o‘tish 100–150 ming t./yil quvvatli yirik qu-
rilmalar qurish imkoniyatini beradi.
Аtsetaldegid  sirka  kislotasi,  etilatsetat,  n–butil  spirtlari  olishda
ishlatiladi.
Etilenni oksidlab atsetaldegid olish analogik sharoitlarida propi-
len va n–butilenlarni oksidlab mos holida atseton va metiletilketon-
lar olinadi:
 
ya’ni,  yuqoriroq  molekular  olefinlar  oksidlaganda  aldegidlar  emas,
balki ketonlar hosil bo‘ladi; oksidlash tezligi va maqsadga muvofiq
mahsulotlarning  salmog‘i  ilk  olefinlarni  molekular  og‘irligi  ortishi
bilan tushadi: o‘tkazilgan atsetaldegidni salmog‘i 95% ga yetadi, at-
setonniki – 90%, metiletil ketonniki – 80%.
Оlefinlarni to‘g‘ridan to‘g‘ri oksidlab ketonlar olish jarayoni iqti-
sodiy jihatdan manfaat keltiradi. Turli usullar bilan olingan atseton-
ning nisbiy tannarxi texnik – iqtisodiy hisobi, quyidagicha (%):
Izopropil spirtini degidrirlab – 100%
Kumol usuli bilan – 50–60%
Propilenni to‘g‘ridan to‘g‘ri oksidlash bilan – 35%
Ushbu jarayon bir bosqichda, reaksiya yuqori selektivlikda (yo-
naki  mahsulotlarning  salmog‘i  uncha  ko‘p  bo‘lmagan  miqdorda)
amalga oshadi.
CH
CH CH
O
CH
C O CH
PdCl
C atm
3
2
2
80 100
3
3
3
1 2
2
0
−
=
+

→

−
−
−
/
( )
,
,
CH
CH
CH CH
O
CH
CH
C O CH
atm
3
2
2
2
1 3
3
2
3
1 2
−
−
=
+

→

−
−
−
−
/
( )

---

75
Хomashyo sifatida propan–propilen va butan – butilen fraksiya-
lari qo‘llanilishi mumkin.
Аtsetaldegid olishdagi kabi jarayonni bir yoki ikki reaktorli sxe-
ma bo‘yicha olib borish mumkin. Birinchi variant tozaroq ilk xom-
ashyo  talab  qiladi,  ikkinchisi  esa  kamroq  konsentrlangan  olefinlar
uchun qo‘llanilishi mumkin.