P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

borishi natijasida fan va texnika rivojlanib, foydali qazilmalarni
qidirib topish va islilatish hajmi ham ortib borgars. Yer osti
qaziimalari jam iyat rivojida qishloq xo'jaligi mahsulotlari ishlab
chiqarishdan keyin ikkinchi o'rinda turadi.
Qazilma boyliklar deb yer q a’ridan qazib olinadigan qora,
ran g li v a n o d ir m e ta ll m a ’d a n la r i, turli xil y o n u v e h i
resu rslar(k o‘mir, tabiiy gaz, n eft, y on u veh i slanets, torf),
kim yoviy xom ashyolar(tuzlar), qurilish materiallariga aytiladi.
Biror-bir ishlab chiqarish sohasi yo 'q k i, unda yerdan qazib
olinadigan resurslardan foyd alanilm asa. Yer bag'ri kim yo,
m etallurgiya, energetika va boshqa qator sanoat korxonalari
uchun xom ashyo manbai hisoblanadi. Yerdan qazib olingan
yonilg'i resurslarga deyarli barcha texnika va transport vositalari
harakatlanadi. Qazilm a boyliklardan olinadigan mineral va
kimyoviy o ‘g ‘itlardan esa qishloq xo'jaligida keng foydalaniladi.
Hozirgi kunga kelib insoniyat foydaJanadigan mineral va tog*
jinslarining umumiy soni 3500 dan ortib ketdi va har yili 120
milliard tonnadan ortiq foydali qazilmalar va turli tog* jinslari
ishlatilmoqda.
Yer osti qazilmalarini qazib olishda atrof-muhitning ifloslanishi.
Qazilma boyliklarni qazib olish, tashish, qayta ishlash vaqtida
atrof-m uhit ifloslanadi. M inglab unum dor yerlar industrial
dashtlarga aylanadi. Suv, havo, tuproq, o'sim lik va hayvonot
dunyosiga zarar yetkaziladi. T o g ‘-kon san oati korxonalari
faoliyati natijasida har yili kon usti jinslari, flolatsion boyitish
chiqitlari, turli xil shlaklar, klenkerlar hosil bo'ladi. Mineral
xom ashyolar ochiq (karyer) yoki yopiq (shaxta) usullarida qazib
o lin ad i. O chiq usulda qazib olin gan qazilm alard an ancha