P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari



Download 5,7 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/186
Sana19.05.2023
Hajmi5,7 Mb.
#941004
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   186
Bog'liq
Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari. Sultonov P

1.5. Tabiiy resurslar tasnifi
Tabiiy resurslar 
deb ta b ia td a m avjud b o 'lg a n , in so n la r 
tom onidan yaratilm aydigan, jam iyatning m oddiy va m a’naviy 
ehtiyojlarini qondirish ham da xo'jalik faoliyatlarini rivojlantirish 
uchun xizm at q ilad ig an tabiiy ob yek tlarga, sh a ro itla rg a va 
jarayonlarga aytiladi. Tabiiy resurslar foydalanish sohasiga k o 'ra
ishlab chiqarish, sog'liqni saqlash, m adaniy, ilmiy va boshqa 
resurslarga, tabiatning u yoki bu kom ponentlari tarkibiga k o 'ra
esa suv, o 'rm o n , m in e ral, energiya va b o sh q a resu rslarg a 
a jra tila d i. M a m la k a tn in g tab iiy resu rsla rg a boyligi uning 
iq tis o d in i r iv o jla n tir is h n in g m u h im s h a rtid ir , a k s in c h a , 
zaxiralarining kamligi yoki um um an yo'qligi ishlab chiqarish 
kuch larin i rivojlan tirish im koniyatini berm aydi. Shuni ham
t a ’kidlash joizki, bu q on u n iy atn i h a r doim ham to ‘g ‘ri deb 
b o 'lm a y d i. D u n y o d a s h u n d a y m a m la k a tla r b o rk i, u la r
joylashgan hududda m ineral resurslar um um an yo ‘q yoki bo'lsa 
h a m ju d a oz m iq d o rd a , sh u n g a q a ra m a s d a n riv o jla n g a n
m a m la k a tla r q a to rig a kirad i. M asalan, Y apo n iy a, Jan u b iy
K oreya, Singapur va boshqalar. Bu m am lakatlarda ishchilar, 
m uhandislar va texnik xodim lam ing yuqori m alakaga egaligi, 
fan-texnika taraqqiyoti uchun yaratilgan sharoitlar sanoatni 
riv o jlantirish d a eng m uh im o m illaridan hisoblanadi. Ishlab 
c h iq a rish k u c h la rin i riv o jla n tiris h ja m iy a t m u n o sa b a tla ri 
x a r a k te r i b ila n b e lg ila n a d i. K o 'p l a b se k in lik b ila n
riv o jla n a y o tg a n m a m la k a tla r riv o jla n g a n m a m la k a tla rn i


x o m a s h y o va e n e rg iy a r e s u r s la r i b ila n t a ’m in lo v c h i 
m am lakatlarg a aylanib qolganlar. O 'zbekiston Respublikasi 
o'zining moddiy boyliklari va m a ’naviy salohiyatining yuqoriligi 
bilan boshqa m ustaqil davlatlardan keskin farq qiladi. Chunki 
bu hu d ud, yuqorida aytib o 'tilg an id ek , m am lakat rivojining 
m uhim sharti hisoblangan yer osti va yer usti resurslariga boy. 
Yaponiya, K oreya, Singapur davlatlaridagi kabi yoshlarni ilm 
olishga b o ig a n intilishlari, ular uchun yaratilgan shart-sharoitlar, 
eng muhimi, uzoq o'tm ishdan meros b o ‘lib kelayotgan m a’naviy 
qadryatlarim iz O 'zbekistonning tezlik bilan rivojlanishi uchun 
m uhim omil b o ‘la oladi.
J a m iy a tn i m a ’lum r iv o jla n is h d a v ri d a v o m id a ta b iiy
resurslardan foydalanishda ularni real va potensial resurslarga 
ajratiladi.
R eal resurslar deb ja m iy a tn i ay ni h o latd ag i riv ojlanish 
bosqichida qidirib topilgan, zaxiralari aniqlangan va jam iyat 
to m o n id a n faol ish latilay o tg an resu rslarg a aytiladi. Ishlab 
chiqarishning rivojlanishi, ilmiy ishlar va ishlanmalami amaliyotga 
tatb iq etila borishi bilan real resurslar ham o ‘zgarib boradi. 
M asalan, insonlaming u yoki bu sohani takomillashtirib borish 
jaray o nida bir energetik resurslar boshqasiga alm ashtiriladi. 
M a sa la n , san o at k o rx o n ala ri p a y d o b o ‘layotgan dastlab k i 
davrlarda yonilg‘i sifatida kit moyidan foydalanilgan. K itlam i 
ovlash sa n o atn i riv ojlantirish uch u n m uhim h isoblansa-da
kitlam ing keskin kamayib ketishiga sabab bo‘ldi. Shu bilan birga 
kitlarni ovlashni t a ’m inlash m asalasi ham qiyinlashib bordi. 
Energiya xomashyosini boshqa turiga almashtirish ehtiyoji tug‘ildi. 
Endi o'rm o n yonilg‘i resursi sifatida ishlatila boshlandi. Bu hoi 
ham o'rm onzorlar maydonining keskin kamayib ketishiga olib 
keldi. Shuningdek, o'rm onlarni kesib ishlatish iqtisodiy jihatdan 
o ‘zini oqlam ay qoldi. Shundan so‘ng avval ko ‘mir, so'ngra gaz 
konlarini qidirib topish va ishlatish amalga oshirildi. Jamiyatning 
hozirgi rivojlanish davrida energiya resurslari m anbai sifatida 
gidroelektrostansiyalar energiyasidan foydalanish yetakchi o ‘rinni 
egalladi. Shunga q a ra m asd a n yer o stidan qazib olinadigan 
energiya xomashyolariga (ko‘mir, neft va gazga) bo ‘lgan ehtiyoj 
to b o ra o sh ib b o rm o q d a . C h u n k i d u n y o b o ‘yich a e le k tr


energiyasining 60% i issiqlik elektr stansiyalari (IES) hisobiga 
olinmoqda. K atta m iqdorda energiya talab qilinadigan sanoat 
k o rx o n a la rin i energiy a bilan t a ’m in lash u ch u n energetik 
re s u rs la rn in g b o s h q a tu r la r id a n fo y d a la n is h g a e ’tib o r 
qaratilm oqdaki, bu hoi insoniyatni bitm as-tuganm as energiya 
bilan ta ’minlashga xizmat qilishi mumkin. Kelajakda termoyadro 
energetikasi, sham ol g eneratorlari va quyosh energiyasidan 
foydalanish im koniyatlari sh ular ju m lasid an d ir. Insoniyat 
o'tm ish da energiya inqiroziga bir necha m arta uchraganligi 
m a’lum, amm o inson bu m uam m olarni m uvaffaqiyatli hal qila 
olgan.

Download 5,7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   186




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish