P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

to 'la ro q foyd alan ish im k on iyati b o ‘lsa-d a, atrof-m u h itga
ko'rsatadigan salbiy ta’siri yuqori bo'ladi. Bunday ta ’sir doirasi
yuzlab km.gacha boradi. Respublikamizda ochiq usulda qazib
olinadigan konlar ko'p. U larning chuqurligi 50 -350 mctrga
yetadi. K onlarning ochiq usulda qazib olinishi surilmalarga
sabab bo'ladi. Surilmalar kon yonbag'irlarida, karyer chuqurligi
va ularning devor qiyaligi oshgan sari qiya yotgan tog' jinslari
qatlamining surilishi hisobiga sodir bo'ladi. Bunday surilmularni
Q o'rg'oshinkon, Qalmaqir, Angrcn konlarida kuzutish mumkin.

---

Yopiq usulda qazib olinadigan qazilmalar uchun sarf-xarajat
yuqori b o‘lishi bilan birga qazib olish jarayonida hozirgi mavjud
te x n o lo g iy a la rn in g ta k o m illa sh m a g a n lig i sab abli fo yd a li
m a’danlarning 25% dan ortig'i yer ostida qolib ketadi. Konlarni
ochiq va yopiq usulda qazish jarayonida chiqindilar yig'ilgan
sun’iy tepaliklar bilan birga yer sathining cho‘kishi, yoriqlar hosil
bo'lishi sodir bo'ladi. Sathning ch o‘kishi k o‘pincha yopiq usulda
qazib olish jarayonida hosil b o‘lgan bo'shliqlarni ustki va yon
atrofdagi tog* jinslarining o ‘ pirilib tushishi hisobiga sodir bo‘ladi.
Bunday c h o ‘kishlar A Q SH ning K aliforn iya shtatida, San-
Fransiskoda, San-Xaokin vodiysida, M exikoda, Tokio, Osako
shaharlarida, shuningdek, K uzbassda, Qarag‘andada, Volga
bo'ylarida kuzatiladi. Bu hududlarda yer sathining ch o‘kishi
hozirgacha o ‘rta hisobda 
8-10
m etrdan 
20
m etrga yetadi.
C ho'kish oqibatida kanallar, binolar, gidrotexnik inshootlar
buziladi. Qazilmalarni qazib olish chuqurligi oshgan sari suv