P h aydarova

105-rasm. Sutemizuvchilar o ‘pka
pufakchalarining tuzilishi sxemasi:
C h ap to m o n id a faqat kapillyarlarining 
to 'ri k o'rsatilgan, o 'n g to m o n id a tom irlari 
boMmagan ochiq pufakchalar:
1-bronx, 2 -arteriy a, 3-vena.
Sutemizuvchilaming ko‘krak qafasi qorin bolshlig‘idan gum- 
baz shaklidagi muskul devorli to ‘siq — diafragma orqali ajral- 
gan. Nafas akti sutemizuvchilarda, xuddi barcha amniotalar- 
dagiga o ‘xshash ko'krak qafasining kengayishi va torayishi shu 
bilan birga diafragmaning pastga tushishi, elastik o'pkalarning 
kengayib, havoni ichiga tortishi bilan ham sodir bo‘ladi. N a­
fas chiqarish jarayonida ko‘krak qafasining devori siqilib, di­
afragma ichkariga gumbazsimon botib kiradi. Natijada ko‘krak 
qafasining umumiy hajmi kichrayib, undagi bosim ortadi va 
o ‘pka siqilib uning ichidagi havo chiqib ketadi.
Qon aylanish sitemasi. 
Sutem izuvchilam ing yupqa de­
vorli 
yurak oldi xaltachasiga 
o ‘ralgan yuragi ko‘krak qafa­
sining oldingi qismida joylashgan (106-rasm).
Yuragi qushlardagidek to ‘rt kamerali, ya’ni 
o‘ng 
va 
chap
yurak bo‘lmasi 
h am d a 
o ‘ng 
va 
chap yurak qorincha-
laridan 
iborat. Sutemizuvchilaming yuragida arterial konus 
va venoz sinuslari reduksiyalangan. Yurakning to ‘q rangli yurak 
oldi bo‘lmasi yurakning pastida joylashgan konussimon qorin-

---

chasidan ko'ndaiang jo ‘yak orqali ajralgan. Sutemizuvchilar 
yuraginmg o'ng va chap bo‘limlari ikkiga ajralgan. Kichik 
qon aylanish doirasi, o'ng yurak qorinchasir'an chiiib, yelka 
tomonga qayriladigan hamda o'ng va chap o'pkala.ga boradi- 
gan ikkita qon tomirlariga bo‘linuvchi < ‘-Л-н лл ."riyasidan 
boshlanadi. O cpkadan keluvchi o'pka vena,;-1- esa k;slorodga 
boy qonni chap yurak bo'lmasiga quyadi.