P h aydarova

yurak qorinchasiga 
quyiladi. Yurak 
qorinchasi muskulli devorining qisqarishi tufayli qon yurak- 
ning eng oxirgi bo'lim i 
arterial konusga 
o ‘tadi. Arterial 
konusdan qorin aortasi boshlanadi. Arterial konus hamda yurak 
qorinchasining devorlari ko‘ndalang targ'il muskuldan, qorin 
aortasi va boshqa tomirlarining devori esa silliq muskuldan 
tashkil topgan.
Qorin aortasi chap va o ‘ng tomonga tarmoqlanadi. Bu tar- 
m oqlar tananing har tom onidan besh juft jabralarga qon 
olib
keluvchi jabra arteriyalariga 
bo'linadi. Qon olib keluvchi 
arteriyalarning bir qismi til osti yoyiga borib, jabraning yarim 
bo'lagini, qolganlari esa haqiqiy jabra yoylariga borib, barcha 
jabralarni qon bilan ta ’minlaydi.
Qon aylanish sistemasining bundan keyingi tarmoqlarini 
preparatlarda kuzatib b o ‘lmaydi. Olib keluvchi jabra arteri­
yalari jabra yaproqlarida mayda kapillyarlarga bo‘linib ketadi 
va ularning yupqa devori orqali gaz almashinadi. Kislorodga 
boy toza arterial qon olib ketuvchi arteriyalarga yig‘ilib, umurtqa 
pog‘onasi tagidagi 
orqa aortaga 
qo'shiladi. Orqa aortadan 
chiqqan qon tom irlari esa toza qonni butun tanaga tarqatadi. 
Venoz qon dastlab akulaning boshidan bir juft 
oldingi kardi­
nal venaga, 
dum va tanadan esa 
keyingi kardinal venalar-
ga 
yig‘iladi. Keyingi kardinal venalar buyrakdan o ‘tib, uning 
ichida bir qancha kapillyarlarga bo'linadi va 
buyrak qopqa
(darvoza) sistemasini hosil qiladi. Yurakning yuqorisida har 
qaysi (o‘ng va chap) keyingi kardinal vena o ‘z tarafidagi ol­
dingi kardinal vena bilan qo'shilib, juft kyuverov kanalini 
hosil qiladi. Bu kanal qonni venoz qo‘ltig‘iga o'tkazadi. Juft 
suzgich qanotlardan 
yon venalar 
chiqadi, bularning har qay-
32

---

sisi o ‘z tomonidagi kyuverov kanaliga qo'shiladi. Jigar qopqa 
venasi mustaqil ravishda ichakdan boshlanadi. Bu vena ji­
garda oldin kapillyarlarga bo‘linadi, keyin ulai yana birlashib, 
venoz sinusiga (qo‘!tiqqa) quyiiadigan jigar venasiga aylanadi.