P h aydarova

gemal kanalni 
hosil qiladi.
Bosh skeleti. 
Akulaning bosh skeleti ikkita bo‘limga, ya’ni 
miya qutisi 
(neurokranium) 
va 
visseral 
(og‘iz va jabra ap- 
paratlari skeleti)ga bo‘linadi (22, 23-rasmlar). 
Neurokranium
tarkibiga: miya qutisi, sezuv organlari (eshituv va hidlov) ka- 
psulasi ham da tum shuq skeleti kiradi. Miya qutisining tepa 
qopqog‘i faqat tog‘aydan tuzilgan, oldingi qismidagina katta 
teshik — oldingi fontanel bor. Bosh miyani orqa tom ondan 
ensa o ‘rab turadi, bu b o ‘limda 
katta ensa teshigi 
bo‘ladi. 
Bosh miya ensa teshigi orqali orqa miya bilan q o ‘shiladi. 
Eshituv kapsulalari ko‘z kosasining orqasida, eshituv bo‘limining 
yon devorlariga joylashgan. K o‘z soqqalari joylashgan chu­
qurcha — 
ko‘z kosalari 
miya qutisi oldingi qismining ikki 
yonida o ‘rnashgan. Miya qutisining ensa bo‘limiga tananing 
birinchi umurtqasi birikadi. Miya qutisining asosi keng b o ‘lib, 
ko‘z kosalarini ikkiga ajratadi, bunday keng asosli bosh ske­
leti <
— 
platibazal 
tipdagi bosh skeleti deb ataladi.
42

---

22-rasm. Akula bosh skeletining
ustki tomondan ko‘rinishi:
! -ro stru m (tu m sh u q ), 2 -k o ‘z kosasi, 3- 
esh itu v k ap su lasi, 4 -e n s a b o ’lim i, 5 -m iy a 
q o p q o g 'i, 6-tanglay-kvadrat tog'ayi, 7-til osti 
yoyi, 8-jabra yoylari.
Visseral skelet 
b o ‘g‘imlarga b o ‘lingan, harakatchan bir 
qancha juft tog‘ay yoylaridan iborat. U uch qismga: 1) 
jabra
yoylari, 
2) 
til osti yoyi 
va 3) 
jag‘ yoylariga 
b o ‘linadi.
Aksari akulalarning til osti yoyi orqasida besh juft jabra 
yoylari bo‘ladi. Ularning har qaysisi bir-biri bilan harakatchan 
birikkan to ‘rt juft tog‘ay elementlardan iborat. Har qaysi jabra 
yoylarining ustki elementlari elastik paylar orqali umurtqa 
pog‘onasiga birikadi. 0 ‘ng va chap tomonlardagi jabra yoy- 
larini esa ostki tomondan bir-biri bilan toq tog‘ay — 
kopula
birlashtiradi. K o‘pchilik akulalarda kopulalar qo‘shilib, bitta 
toq plastinkaga aylangan, bu hoi jabra apparatining ostki to­
m ondan mustahkam bo‘lishini ta ’minlaydi. Jabra yoyining 
oldida til osti yoyi, boshqacha aytganda 
gioid yoyi 
bor, odat- 
da u faqat ikki juft va bitta toq tog‘aylardan iborat bo‘ladi. Til 
osti yoyining ustki juft elementi boshqa bo‘laklarga qaraganda 
katta bo‘lib, giomandibulyar tog‘ay, uning ostidagi juft tog‘ay