P h aydarova

Mashg'ulotning maqsadi: 
tikanli akula misolida tog‘ayli 
baliqlar sinfi vakillarining skeletini o ‘rganish.
Ishning mazmuni: 
tog'ayli baliqlarning skeleti to g ‘ay 
to ‘qim adan hosil bo‘lgan va u quyidagi b o ‘limlarga bolinadi: 
o ‘q skeleti (um urtqa pog‘onasi), bosh skeleti, juft suzgich 
qanotlari va ularning kamarlari skeleti hamda toq suzgich qa­
notlari skeleti (20-rasm).
40

---

20-rasm. Akula skeletining sxemasi:
l-umurtqalari, 2-umurtqalarining ustki yoylari, 3-umurtqalarining pastki yoy­
lari, 4-qovurg‘alari, 5-miya qutisi, 6-liidlov kapsulasi, 7-eshituv kapsulasi, 8-jabra 
yoyi, 9-til osti yoyi, 10-tanglay-kvadrat tog'ayi, 11-mekkel tog'ayi, 12-radialiyalar, 
13-yelka kamari, 14-chanoq kamari, 15-bazaliyalar.
O'q skeleti bir qancha tog‘ay umurtqalarning bir-biri bilan 
harakatchan birikishidan hosil bo‘lgan umurtqa pog‘onasidan 
iborat. Xorda deyarli reduksiyalangan. Umurtqa pog‘onasi 
tana
va 
dum 
umurtqalariga bo‘linadi (21-rasm).
21-rasm. Akula umurtqalarining ko'ndalang kesimi:
A - tana umurtqasi, В — dum umurtqasi: 1-xorda, 2-umurtqa tanasi, 3-ustki 
yoy, 4-orqa miya, 5-ko‘ndalang o ‘siinta, 6-qovurg‘a, 7-pastki yoy, 8-gemal kanal.
Um urtqaning asosiy qismini umurtqa tanasi tashkil etadi. 
Umurtqa tanasi orqa va oldingi tom ondan ichiga chuqur botib 
kirgan. B unday u m u rtq alar 
q o ‘sh botiqli 
yoki 
amfitsel
umurtqalar deb ataladi. Har qaysi umurtqa tanasining marka-
41

---

zida teshik bor, bu teshikdan xorda o ‘tadi va har bir umurtqa- 
ning ikkinchi umurtqa bilan q o ‘shilgan yerida u kengayib, har 
qaysi um urtqa tanasidan o ‘tganda torayadi. U m urtqa tanasi­
ning ustki yon tomonlaridan bir juft o ‘simta - ustki yoy chiqa­
di, bu yoylarning orasida ustki oraliq plastinkalar bor. Ustki 
yoylar oraliq plastinkalar bilan birga orqa miya kanalini ikki 
yondan o ‘rab oladi. Umurtqa tanasining ostki tom onidan past­
ga qarab pastki yoylar chiqadi. Tana qismining pastki yoylari 
qisqa yon o ‘simtalardan iborat bo‘ladi, bu yon o ‘simtalarga 
tog‘ay qovurg‘alar birikadi. Dum qismi pastki qisqa yoylarda 
pastki birlashtiruvchi plastinkalar yordami bilan juft-juft bo‘lib 
birlashib, dum qismining asosiy qon tomirlari joylashgan va 
ularni muhofaza qiladigan