P h aydarova

Mashg‘ulotning maqsadi: 
k aptar yoki tovuq m isolida 
qushlar sinfi vakillarining skeleti tuzilishini o ‘rganish.
Ishning mazmuni: 
qush suyaklarining mahkam va yengil 
bo‘lishiga sabab uning pnevmatikligi, ya’ni ularda ichi havo 
bilan to ‘lgan bo'shliqlaming bo‘lishidir. Bosh skeletining yengil 
bo‘lishi tishlaming yo‘q bo‘lib ketishi va suyaklarining yupqa- 
lanishi bilan bog'liq bo‘lib, voyaga yetgan qushlar miya quti- 
sidagi barcha suyak choklari bilinmaydigan darajada bir-biri- 
ga qo‘shilib ketgan. Suyaklararo choklami faqat yosh gushlar- 
ning bosh skeletidagina ko‘rish mumkin.
K o‘krak toj qismi oldingi oyoqlami harakatga keltiruvchi 
muskullar rivojlanishi tufayli taraqqiy etgan. Uchish layoqati- 
ni yo‘qotgan qushlar (tuyaqushlar)da ko‘krak toj suyagi yo‘q 
bo‘lib ketgan, biroq ba’zi qushlar (pingvinlar)da ko4krak toj 
suyagining saqlanib qolganligi ularning suvda suzishga mos-
157

---

langanligi bilan bog‘liq. Odingi oyoq (qanot) skeletida tipik 
bo‘limlarning hammasi bor, lekin ular uchishga moslangani 
uchun panjalari shaklan o ‘zgarib, qisman reduksiyalangan. 
Bilaguzuk suyaklarining proksim al elem entlari bir-biriga 
qo‘shilib, ikkita kichkina suyakcha hosil qilsa, distal element­
lari kaft suyagiga qo‘shilib ketgan. Kaft suyagi faqat ikkita 
uzunchoq suyakchadan iborat bo'lib, ularning proksimal hamda 
distal qismi q o ‘shilib bitta 
kaft-bilaguzukni 
hosil qilgan. 
B arm oqlaridan faqat birlam chi uchta barm oq falangalari 
saqlanib qolgan. Orqa oyoqlar uch bo‘limdan iborat. Bular- 
dagi kichik boldir suyagi rudimentlashib katta boldir suyagiga 
qo‘shilib ketgan. Boldir suyagining distal qismi tovon suyak- 
chalarining proksimal qatorlaridan hosil boMgan. Tovon suyak- 
chalarining proksimal qatorlari haqiqiy boldir suyagiga chok- 
siz birikishi tufayli yangi