P h aydarova

urug‘ pufagini 
hosil qiladi.
U rg'ochi qush (moda, makiyon)larda chap tuxumdon bilan 
chap tuxum yo‘ligina 
mukammal rivojlangan (88-B rasm). 
Tuxumdon noto‘g‘ri shaklh donador tanacha ko‘rinishida bo‘lib, 
chap buyrak ustki chekkasining yaqinida turadi. G avda 
b o ‘shlig‘iga ochiladigan chap tuxum yo‘lining 
keng voron-
kasi 
qalin devorli naydan iborat bo‘lib, kloaka ochiladi. Tu­
xum yo‘lining 
fallopiy nayi 
deb ataladigan eng uzun ustki 
bo‘limining ichki tom oni talaygina oqsil bezlar va burmalar 
bilan qoplangan. Uning keng, lekin devori yupqaroq bo‘lgan 
keyingi bo‘limi 
bachadon 
deb ataladi. Bachadon o ‘z navba- 
tida tor 
qinga 
aylanadi, qinda esa kloaka ochiladi. Odatda, 
m urtak holidagi o ‘ng tuxumdon bilan tuxum yo‘lini kloaka­
ning o ‘ng tarafidan izlab topish mumkin.
Markaziy nerv sistemasi. 
Q ushlarning m arkaziy nerv 
sistemasi sudralib yuruvchilarnikiga nisbatan kuchli taraqqiy 
etgan va bosh miyasining hajmi katta. Ulardagi 
oldingi miya
yarim sharlari, ko‘ruv boTaklari, miyachasining 
ju d a 
katta va 
hidlov bo‘laklarining 
juda kichkina bo'lishi xar- 
a k te rlid ir (89-rasm ).
154

---

Miya burm alari aniq k o ‘rinadi. 
Oraliq miya 
kichkina, 
sust rivojlangan 
epifizi 
kam taraqqiy etgan, 
gipofizi 
yaxshi 
bilinib turadi. Miyacha bilan oldingi miya yarim sharlari yax­
shi taraqqiy etganligi uchun 
ko‘ruv bo‘laklari 
yon tomonga 
surilgan. Qushlar miyachasining kuchli rivojlanganligi, miya 
po‘stlog‘ida burmalarning ko‘p bo‘lishi, uchishi, ko‘ruv bo‘lak- 
larining takomil etganligi ko‘zning katta bo‘lishi, hidlov bo‘lak- 
larining kichikligi esa hidlov organlarining yaxshi rivojlanma- 
ganligi bilan bog‘liq.
Bosh miya. 
Qushlarning bosh miyasi tuzilishi bilan tani- 
shishdan oldin uni chap qo'lga oling va orqasini o'zingizga 
qaratingda, barmoqlaringiz bilan qush boshini mahkam siqib 
ushlang. Boshidagi terisini shilib olgach, qaychi bilan miya 
qutisi qopqog‘i atrofmi qirqib, sekin-asta uni pinset bilan olib 
tashlang.