P h aydarova

80-rasm. Kaptar terisidagi pteriliy (1) hamda apteriyla-
rining (2) qorin va orqa tomonidan ko‘rinishi.
143

---

Dum asosida dum g‘aza bezi, uning tag qismida kloaka 
joylashgan. Kaptarning orqa oyog‘i ham boshqa qushlarniki 
singari son, boldir ham da uzun va ingichka pixdan iborat. 
To'rtta barmoqlari shu pixga birikadi. Shu barmoqlardan uchtasi 
oldinga va bittasi, ya’ni birinchi barmoq orqaga yo‘nalgan.
M a’lumki, qushlarda katta hajmli havo xaltachalari bor. 
Bunga ishonch hosil qilish uchun bir uchiga rezina koptok 
kiygizilgan ingichka shisha naychaning ikkinchi uchini hiqil- 
doqqa tiqib, koptok orqali nafas yo‘liga havo yuboriladi. Bir 
ozdan so‘ng bo‘yin, qo'ltiq atrofi va qorin terisi bo‘rtib, shishib 
chiqadi hamda ko‘krak qafasi baland ko‘tariladi-da, qush ta­
nasining hajmi ortadi. Demak, qushlarda havo xaltachalari bir 
nechta, shulardan ikkitasi bo‘yin, bittasi o ‘mrov oralig‘i, bir- 
ikki jufti ko‘krak, eng kattasi esa qorin qismida joylashgan. 
Havo xaltachalari ichki organlar oralig‘idan joy olib, ularning 
tarm oqlaii muskullar orasiga, teri ostiga va pnevmatik suyak- 
lar ichiga ham tarqalgan. Qushlar havoda uchayotganda, nafas 
olishda va suvda suzayotganda tana solishtirma og‘irligining 
kamayishida havo xaltachalarining ahamiyati katta.
Topshiriqlar:
Yangi jonsizlantirilgan kaptar va boshqa tur qushlar tulumining
tashqi ko ‘rinishini hamda pat-parlar komplektini ko'zdan kechirib
chiqqach, quyidagi rasmlarni albomga chizib oling:
1. Kaptar yoki musichaning tashqi ko ‘rinishi;
2. Qushlardagi pat-parlar tiplari;
3. Patning tuzilishi;
4. Qanot skeletidagi patlar guruhlari.
144

---