О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

Brassinosteroidlar
  biosintezi  mevalonat  yо‘li  bilan  boradi  va  boshqa 
terpenli  birikmalar  uchun  umumiy  bо‘lgan  bosqichlar:  izopentent  ilpirofosfat, 
geranilpirofosfat, farnezilpirofosfat va skvalendan iborat bо‘ladi.  
Ma’lumki, о‘simliklarning gul tо‘qimalari, barglari va yosh  poyalarida bu 
fitogormonlar  kam  miqdorda  bо‘ladi.  Brassinosteroidlarning  maksimal 
konsentratsiyasi gul changida bо‘ladi.  
Brassinosteroidlarni fiziologik ta’siri boshqa fitogormonlar ta’siriga yaqin. 
Ular  auksin  kabi  hujayralar  chо‘zilishini,  gibberlin  kabi  bodring  urug‘pallasi 
о‘sishini  stimullaydi.  Shuningdek  brassinosteroidlar  etilenga  xos  xususiyatlarga 
ham  ega.  Bu  fitogormonlarning  spetsifik  ta’siri  urug‘  kurtakning  о‘sishini 
boshqarishdir. Brassinosteroidlarning ozgina miqdori chang bilan birgalikda urug‘ 
kurtakka  tushib,  uning  rivojlanishi  va  urug‘  hosil  bо‘lishini  stimullaydi.  U 
о‘simliklarni  stresslar  va  zamburug‘li  kasalliklardan  ham  himoya  qiladi.  Bunday 

---

128 
 
ta’sirning  sababi,  о‘simlikning    fitoimmunitet  tizimi  stress  oqsillari,  shuningdek 
fitoaleksinlari  va  boshqa  komponentlari  sintezining  oshishi  bilan  bog‘liq.  Kо‘p 
miqdordagi  brassinosteroidlar  о‘simliklarning  bо‘yiga  о‘sishini  tо‘xtatib,  atrof 
muhitning noqulay ta’sirlari (past yoki yuqori xarorat, qurg‘oqchilik, infeksiyalar) 
ga 
chidamliligini 
oshiradi.  Hozirgi  vaqtda 
kо‘pgina 
mamlakatlarda 
brassinosteroidlardan  qishloq  hо‘jalik  ekinlarini  hosildorligi,  chidamliligini 
oshirish maqsadida foydalanish uchun izlanishlar  ishlari olib borilmoqda.  
Fuzikoksinlar.
  Fuzikoksinlar  steroid  moddalardir.  Ilgaridan  zamburug‘lar 
hayot  faoliyatining  mahsuloti  sifatida  ma’lum  bо‘lgan,  bu  fitogormon  
о‘simliklarda  ham  sintezlanadi  va  uning  о‘sish  jarayonini  boshqaradi. 
(G.S.Muromsev,  1996).  Fuzikoksinning  muhim  fiziologik  ta’siri  uning 
hujayralarning  chо‘zilishini  stimullashi,  qorong‘uda  og‘izchalarni  ochishi,  suv 
bug‘lanishini  kuchaytirishi,  urug‘larni  tinim  holatidan  chiqarishi  va    о‘sishni 
jadallashtirishi bilan bog‘liqdir.  
О‘simliklarda  fitogormonlarning  о‘zaro  hamkorligi.  О‘simlik  gormonlari 
bir-birlarining  sintezi,  parchalanishi  va  tashilishiga  faol  ta’sir  kо‘rsatadi. 
Fitogormonlar  tizimining  biror  komponenti  miqdorining  о‘zgarishi,  butun 
tizimning о‘zgarishiga olib keladi