Ozon qatlamini yemiruvchi moddalar Iqlim isishining asosiy sabablari

Iqlim isishining asosiy sabablari.
Iqlim bu ob-havoning muayyan joyda eng ko’p, tez-tez takrorlanadigan harorat, namlik va atmosfera sirkulyasiyasining ma’lum rejimini yaratish hususiyatidir.
Iqlimga har xil kosmik omillar, masalan, asteroidlar bilan to’qnashuv ta’sir qilishi mumkin. Iqlim o’zgarishi bilan bog’liq dinozavrlar qirilib ketishi to’g’risida gipoteza mavjud. Tahminan 65 million yil burun Yer juda katta asteroid bilan to’qnashgan va natijada atmosferaga shunchalik ko’p chang tashlanganki, osmon uch yil mobaynida quyosh nurlari uchun o’tmas bo’lib qolgan. Bu o’z navbatida haroratning pasayishiga (muzlik davri), dinozavrlarga ozuqa bo’lib xizmat qilgan o’simliklar fotosintezi buzilishiga va ularning nobud bo’lishiga olib kelgan. Ko’p jonzodlar, shu jumladan, dinozavrlar uchun mo’ljallangan oziq-ovqat zanjiri buzilgandan so’ng ular ham qirilib ketganlar.
Boshqa hollarda haroratning asta-sekin pasayishi evolyutsiyaning progressiv omili bo’lib qolishi mumkin, masalan, inson uchun bo’lgani kabi. 6 million yil ilgari sodir bo’lgan harorat darajasi pasayishi primatlarni tikka yurishga, qo’llari ozod bo’lib, oziq-ovqatni qidirib topishga, buyumlar bilan manipulyatsiya qilishga imkoniyat tug’dirgan.
Iqlim isishiga nima omil bo’lib xizmat qilishi mumkin? Issiqlik manbai-bu Yer yuzasiga yetib keladigan quyosh nurlanishi, ayniqsa uning infiraqizil nurlari. Tuproq qizib issiqlikni tarqata boshlaydi. Atmosferadagi ba’zi gazlar issiqlikni Yer yuzi yaqinida ushlab qolib, uni yutadilar. Ular jumlasiga karbonat angidrid gazi, suv bug’I, metan, azot zakisi, shuningdek, ozon va ozonni yemiruvchi moddalar, xususan, xlorftoruglerodlar kiradi.
Ushbu hodisa “bug’xona effekti” deb ataladi va u yerdagi hayotning zarur shartlaridan biri hisoblanadi. Agarda, barcha issiqlik energiyasi kosmosga qaytarilganda yer yuzasidagi harorat 30⁰ Cga past bo’lar va bizning sayyoramizda ham kosmik qo’shnimiz bo’lmish Marsdagi kabi hayot mavjud bo’lmas edi.
Muayyan joydagi iqlim sharoitlarining mo’tadilligi hayvonot va o’simlik turlarining hayotligini o’sishi uchun qulay sharoitlarni yaratadi. Ushbu iqlim parametrlariga moslashish biologik xilma-xillikning rivojlanishiga ko’maklashadi, naslning ko’payishiga sharoit tug’dirib, tirik va notirik tabiat bilan o’zaro aloqalarni mustahkamlaydi.