O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Turlicha balandliklarda va to‘rdan turlicha uzoqlikda beriladigan 
zarbalarga to‘siq qo‘yish xususiyatlari. 
To‘rdan  uzoqda  joylashgan  uzatishlarda  mohirlik  bilan  qilingan 
hujumlarda  zarbaga  to‘siq qo‘yish  ham ancha murakkab bo‘ladi. Bunda 
to‘siq  qo‘yuvchi  o‘yinchilarning  zarbadan  keyin  to‘pning  uchish 
yo‘nalishini  mumkin  qadar  oldinroq  bajarishlari  (hujumchining  zarba 
harakati bo‘yicha, qo‘lining siltanishi bo‘yicha emas) va raqib hujumiga 
to‘siq  qo‘yish  uchun  qo‘llarni  maqsadga  muvofiq  o‘tkaza  olish 
qobilyatlariga  yuqori  talablar  qo‘yiladi.  Hujumchi  o‘yinchi  tomonga 
barmoqlarni ancha cho‘zishi doimo ham samarali bo‘lmaydi (29-rasmda 
s holati) yoki yetarlicha bo‘lmasligi ham mumkin (shu rasmda B holati).  
To‘siq  qo‘yuvchilar  qo‘lining  raqib  tomonga  ancha  o‘tib  ketishi 
to‘siqning  balandligini  pasaytiradi,  bundan  baland  bo‘yli  o‘yinchilar 
foydalanishlari  mumkin.  Qo‘llarni  haddan  tashqari  yuqoriga  ko‘tarish 
to‘siq  qo‘yuvchilarning  barmoqlari  hujum  hududidan  yuqorida  bo‘lib 
qolishiga  olib  keladi  va  to‘p  ancha  kam  samara  bilan  bilaklar  orqali 
qaytarilishi  mumkin  bo‘ladi.  Past  bo‘yli  o‘yinchi  qo‘lni  birdaniga 
yuqoriga ko‘tarish bilan sakrasa (yoki sakray olmaydigan), uning ustun 
jihati  bo‘lishi  mumkin,  chunki  barmoqlar  uchish  zonasida  bo‘ladi  va 
to‘siqning  qaytarilish  yuzasidan  kattaligi  sababli  zarbaga  samaraliroq 
qarshi ta’sir ko‘rsatishlari mumkin. 
 

---

158 
 
29-rasm 
 
Agar  hujumchi  o‘yinchi  baland  bo‘yli,  to‘siq  qo‘yuvchi  esa  past 
bo‘yli  bo‘lsa,  unda  himoyalanuvchi  to‘p  yonida  qarshi  harakatning 
samaradorligini  oshirish  uchun  hujum  qiluvchidan  keyinroq  sakrashi  va 
qo‘llarini  uning  tomoniga  o‘tkazmasligi  kerak.  Aks  holda,  to‘siqning 
balandligi  pasayadi  va  hujumchining  ancha  yuqori  nuqtadan  uzatilgan 
to‘piga  yetib  ololmaydi.  To‘siq  qo‘yuvchi  hujumchidan  balandroq 
bo‘lgan holatlarda, to‘siq ko‘pincha past samarali bo‘ladi. Chunki, to‘siq 
qo‘yuvchi  barmoqlari  qaytaruvchi  yuzasi  zarbadan  keyingi  to‘pning 
uchish  trayektoriyasidan  balandda  bo‘lib  qoladi  –  to‘p  to‘siq 
qo‘yuvchilarning tirsaklari orasidan  o‘tib ketadi, yoki ularga tegib, bilib 
bo‘lmaydigan trayektoriyaga ketib qoladi. Shu bilan birga, baland bo‘yli 
to‘siq  qo‘yuvchi  o‘yinchilarda  samarali  qarshi  harakat  uchun  ham 
imkoniyatlar  bo‘ladi.  Bo‘y  va  sakrashdan  foydalangan  holda 
barmoqlarning  qaytaruvchi  yuzasini  zarba  joyiga  yaqinroq  keltirish, 
hujum sektorini eng kam darajagacha qisqartirishi lozim.  
Past  bo‘yli  hujumchilar  baland  bo‘ylilarga  qaraganda  to‘p  bilan 
pastroqda,  demakki,  ular  kechroq  sakraydi  va  ushlaydi.  Ayrim  to‘siq 
qo‘yuvchilar hujumchining xususiyatlarini hisobga olmasdan, aynan past 
bo‘yli  hujumchi  o‘yinchilar  bilan  bir  vaqtda  sakraganliklari  uchun 
qo‘llarini to‘pga kechikish bilan uzatadilar.  To‘pga  yaqin  uzatishlardagi 
zarbalarga to‘siq qo‘yish hujumning kattaroq sektorini yopish imkoniyati 
paydo  bo‘lishi  sababli,  u  ancha  yengilroq  kechadi.  Biroq  qiyinchiliklari 
ham bor:  hujumchilar  ko‘pincha  aylanib  o‘tuvchi  zarbalardan  va  qo‘lga 
tegib, chetga chiqib ketishini hisobga olgan holda to‘siqning chekkasiga 

---

159 
zarba  berishdan  foydalanadilar.  Bu  yerda  to‘siq  qo‘yuvchilardan 
zarbaning yo‘nalishini oldindan aniq bila olish, to‘p to‘siqqa tegib keyin, 
raqib  maydonchasiga  tushishga  mo‘ljallab  yo‘naltirish  kabilarga  yuqori 
talablar qo‘yiladi. 
Hujumchining  to‘p  tashqarisiga  chiqib  ketishni  hisobga  olib 
bajargani  zarbasi,  aniq  ko‘rinib  turgan  hollarda,  to‘siq  qo‘yuvchi  o‘z 
qo‘llarini  to‘siq  qo‘yish  hududidan  umuman  yig‘ishtirib  olishi  yoki 
ularni  zarbaga  qarshi  “o‘z  holida”  harakatlanishi  lozim,  bunda  hujum 
ko‘pincha  maydoncha  tashqarisida,  o‘yinchilarning  qo‘li  to‘siqqa 
tegmagan holatda amalga oshadi.