O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

2. Ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilishi, ilk davlatlarning shakllanishi
Er. avv. V-III ming yilliklarda Xuanxe daryosi o’rta oqimida Yanshao madaniyati tipidagi
neolit manzilgohlari vujudga keladi. Dehqonchilik, cho`chqa va it boqish asosiy mashg`ulot
bo’ladi, kulolchilik rivojlanadi.
Er. avv. III ming yillikning ikkinchi yarmida kulolchilik charxi yordamida kulrang va qora
rangli idishlar tayyorlanadi, dehqonchilikda o’roq va pichoqning takomillashgan shakli vujudga
keladi. Ijtimoiy tabaqalashuv jarayoni tezlashadi. Bu davr Lunshan madaniyati deb ataladi.
Eng qadimgi jez davri buyumlari (er. avv. II ming yillik birinchi yarmi) Ermitou tipidagi
manzilgohlarda topilgan. Er. avv. XIV-XI asrlarda o’rta Xitoyda In davrida ilk shaharlar paydo
bo’ladi. Bu davrdagi ijtiomiy tabaqalanish izlarini In qabrlarida ko`rish mumkin. In davlati
tepasida Van (hokim) turgan. Hukmdorning yagona hokimiyati shakllanidan dalolat beradigan
«Men kishilar orasida yagonaman» degan so’zini keltirish mumkin. Van bir vaqtni o’zida oliy
koxin vazifasini ham bajargan. In davlatining eng qudratli davri er. avv. XIII asrning ikkinchi
yarmida hukmronlik qilgan Van U Di davriga to’g`ri keladi. Uning davrida Shan shahrida saroy
va ibodatxonalar quriladi, mamlakat hududi kengayadi.
Er. avv. 1027 yilda chjoular boshchilik qilgan ga`rbiy qabilalar In davlatini ag`darib
tashlaydilar. Chjoular Inlardan jez quyish san'atini, yozuvni o’zlashtiradilar. Ular harbiy jang
aravalarini ham inlardan o`rganadilar. Chjou davrida jamiyat besh ijtimoiy qatlamga ajralgan:.
1. Van-«kishilar orasida yagona» hukmdor.
2. Chjou-merosiy hudud hokimlari, chjou oliy aslzodalari.
3. Dafu-urug` qabila guruhlari boshliqlari.
4. In- katta oila boshliqlari.
5. Oddiy kishilar.
Van Osmon mamlakatida eng oliy mulkdor, boshqalar esa uning xizmatkori edi. Shu bilan
birga «Van Chjouni o’z xizmatkori deb xisoblaydi, chjou o’z xizmatkori deb dafuni hisoblaydi,
dafu o’z xizmatkori deb inni hisoblaydi» tushunchasi mavjud bo’lgan. Bu davrda asirlar ko’plab
qullarga aylantira boshlanadi.