O’zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa’zirligi

BEKKEMLEU UShIN SORAWLAR:

1. 
   Ha’r bir pedagog ushin o’zin-o’zi ta’rbiyalaw ha’m o’z bilimin jetilistiriwdin’ qanday a’hmiyeti bar?
   
2. 
   Mugallim oqiwshilar menen o’z-ara qatnasta qanday kemshiliklerge jol qoymaw kerek?
   

Usinilgan a’debiyatlar:
1. I.Karimov. O’zbek xalqi hech qachon hech kimga qarom bo’lmaydi T-2005 y
2. G.Sultonova. Pedagogik maxorat. T-2001 y
3. M.T. Davletchin. Zamonoviy maktab wqituvchisining psixologiyasi. 1999 y
4. Tolegenova E.X. Allaniyazov I. Adamnin kaliplesiuindegi ozin-ozi tarbiyalaudin axmiyeti. N-1991 j
5. Ajdodlar wgiti. Xikmatlar, xiqoyalar. T-1991 y
6. Muamola trenigi. T-1994 y
7. N.Sa`dullaev. Guzzalikning sirli olami. T-1999 y
8. Barkamol avlod ?zbekiston taraqqietining poydevori. T-1997 y
9.Pedagogik maxorat (Namunaviy uquv dasturi) Tuz.Ishmuxamedov.R.
dots.A.Sultanova2002 y
10 L.Rasulova.Pedagogik maxorat fanidan ma`ruzalar matni FARDU 2002 y
11. B.Juraeva. problemi formirovaniya pedagogicheskoy kul`turi uchitelya v svete natsional`noy programmi podgotovki kadrov. T-2003 y
12.WWW. ziyonet.uz/pedagogik mahorat. Zip
13.WWW. ziyonet.ru/pedagogika. Zip
Lektsiya №12
Jeke pedagogikaliq ta’jriybelerdi toplaw sistemasi
J o b a:
1. Jeke aldingai pedogogikalik tajiriybelerdi uyreniu axmiyetli.
2. Mugallimnin doreriushilik labarotoriyasi tusinigi.
3. Aldingi pedogogikalik tajiriybelerdi uyreniu.
a). Magliumat (mugallimdi sipatlaushi)
b). Jetiskenliklerdi
v). Tajiriybeli mugallimnin talim-tarbiya metodlari.
4. Tajriybeli mugallimnin kasipliklesiwi.
5. Uyreniushi mugallimnin (kasiplik), ozinin juwmaqlari.
6. Aldingi tajriybeli uyreniu ushin negizgi bolgan xujjetler xam materiyallar.
Tayanish tusinikler: jeke pedagogikalik tajiriybe, doretiushilik, magliumat, tajiriybeli mugallim, kasipliklesiu.
Pedagogika ilim bugingi kunge shekem talim-tarbiya jumislarinin barlik aspekitleri boyinsha ulken jetiskenliklerge eristi. Bunday jetiskenlikler bir neshe asir dauaminda tarbiya maselelerinin jan kuyerlerdin ustazlik tajriybeleri uyrenilip, zaman talabina juuap bererlik darejede,kayta tekserilip, mektepke usinilip otir. Bul ogada insaniy - kalis xizmet barlik uakitlari aldingi, oz kasibinin pidayilari mugallimleri tarepinen iske asirilip atir.
Mugallim tuuiliudan sheber mugallim bolip tuuilmaydi. Ol usi kasip jolinda pisip jetilisedi. Aytip otirgan kasip jolin basip otiude, mugallim albette otken xam zamanlasustazlardin omir joli xam kasiplik sirlari menen kennen tanisiui onin ozininde xakiykiy ustaz boliuina jardem etiushi kushli faktor. Anigirak aytkanda xar bir mugallim aldingi jeke tajiriybelerdi uyrenbey agla mugallim bola almaydi.
Xosh. Jeke tajriybelerdi uyreniu kalay iske asiriladi. Bul maselede barxa ulken axmiyetke iye aktual` masele. Sebebi jeke tajriybelerdi uyreniu metodikasin uyrenbey turip, baska mugallimnin doretiushilik laboratoriyasinin sirlarin, onin jumislarinin mazmunin tusiniu mumkin emes. Islep atirgan yaki islengen jumislarinin logikalik baylanisin, pedagogikalik sistemasinin manisinde jetip bolmaydi.
Jeke tajriybelerdi uyreniu bul mugallimnen ulken mashakatli jumislardi isleudi talap etedi. Oz betinshe bilim aliu. Demek siz en aule jokari okiu orninda alga pedagogikalik xam psixologiyalik bilimlerinizdi bir katar okip shigip yadka tusiresiz. Sebebi aldingi tajriybelerdi uyreniu sizden teren teoriyalik bilimlerdi talap etedi. Mugallim oz kitapxanasinda balalar anatomiyasin, gigienasi xakkindagi kitaplarga iye boliui kerek. kerekli teoriyalik magliumatlarga iye bolgannan keyin, ozimizdi kiziktirgan tajriybe turleri boyinsha materiallar jiyenaladi. Uyreniudi tajriybe avtorin omir bayanin, sol doretiushilik laboratoriyasin uyrenin. Siz jaksi mugallim bolginiz keledi, oz jumisinizga doretiushilik katnasta bolmay jaksi mugallim boliu kiyin.
Doretiushi pedagogkalik xizmet-iskustvo. Doretiushilik penen jumis isleushi mugallim baskalardin tajriybelerin uyrenip, ozine sindirip silap-siypap koymaydi. Ozinin «kabat-kabat mayda eleginen» otkizip, janadan payda bolgan takiletinde paydalanadi.
w. Mugallimnin doretiushilik laboratoriyasi mazmuni ogada keng teren tusinik. Temirshi temirdi kalay toplaydi. Koz aldina keltiriu. Temir balkisa, endi onnan polat isleui kerek, shokkishleydi., suugardi, jane shokkilendi. Jangirlap ses shikti. Temir polatka aylandi. Lekin ustanin keulindegi polat emes. Jane shokkileu, jane sugariu, jane ses. Ane usi ses usta kutken, Almas polat sesti. Mugallimnin doretiushilik jumisinda usi takilettegi tan xam kalip (jan) jumisi.
Xar bir mugallim kalese doretiushilik boladi. Doretiushilik laboratoriyaniz daruazasi.
Sizge tomendegi sauallar juabi bul maksetke jetiuge jardem beredi. Yadinizda bolsin ozinizdi-oziniz biliuiniz, ozinizdi-oziniz tarbiyalauiniz, ozinizdi-oziniz bilim, kush jiger, ukibinizdi iske tolik mobilizatsiyalap aliuiniz doretiushilik apariushi jol basshiniz.
DORETIUShILIK LABORATORIYaNIZ DARUAZASI.
1.Oz jumisinizga psixologiya-pedagogikalik teoriyaga suyenesizbe yamasa tek akilgi muapik metodikalik usinislarga xam kasipleslerinizdin tajriybelerinde suyenesizbe.
Adette bir tayinnan paydalaniudi kop kollanamiz. Lekin tayin usinislardi paydalanamiz. Olardin baskalardin miyinde kaynap piskenin xam kalay iske aliui, olarga kabillauda ozinizdin sheshiminizdi teoriyalik negiz benen salistirin. Duris
bolsa kabillan. Basinda bul is sizge ziyat, kerek emes bolip tuyiledi. Soninda sizge bul isiniz barxa jardem beredi xam siz ushin talapka zarurlikke aylanadi.
2 Kundelikli jumisinizda Siz suyenetugin ozinizdin pedagogikalik ideyaniz, kontseptsiyalariniz barma
3. Ozinizdin kundelikli pedagogikalik jobalariniz, doretiushilik xarakterge iye dep esaplaysiz ba
Ozinizden men nege bulay isledim, ne ushin baskasha islemedim dep tez-tez sorap turin. Bul Sizde doretiushilik pedagogikalik oylaudi jetilistiredi.
4. Sizin pedagogikalik doretiushiliginiz kasipleslerinizdin is xareketleri xam jumis stili menen saykes pe - degen saualga juuap beriuge xareket etin.
5. Kundelikli tajriybenizdegi jetiskenliklerinizdin juumagin analizlen.
Juumakti ozinizdin duzgen modeliniz benen salistirin, sizin kutken prognozinizga duris kelmeytugin kemshiliklerinizdi aniklan. Usi saualardin juuabi, Sizge ozinizdin doretiushilik laboratoriyaniz sarayina kiriuinizdin daslepki kademi boladi.
III. Aldingi pedagogikalik tajriybelerdi uyreniu, agla mugallimlerdin omiri xam avtobiografiyasin uyreniuden baslanadi.
1. Agla mugallimnin balalik, jillik dauirindegi kizigiushiliklari ulken axmiyetke iye. Balalik jillik dauirde ol kaysi panlerdi jaksi koretuginligi bilimleri oblasti, jaksi koretugin isleri xam bos uaktin kalay otkeriui uyreniushinin dikka orayinda boliui lazim.
2. Agla mugallimnin jumis isleu metodikalik xam ozin-ozi tarbiyalaudi sholkemlestiriui uyreniledi. Bul sipatlardi uyreniushe agla mugallinin insaniy, adep-ikram sipatlardi kaliplestiriu, akil miyneti, ozin fizikalik jaktan jetilistiriui, miynet etiu usillari esapka alinadi.
3. Konkret jetiskenlikleri uyreniledi. Bul jetiskenliklerdi uyreniu jillik xam omirinin songi jillarina bolinip uyrenigen makul.
4. Agla mugallimnin omiri jetiliskenlikleri xakkinda alingan derekler jazip koyiladi.
Bul jumislar orinlangannan keyin uyreniushide agla mugallinin pedagogikalik tajriybesi xakkinda belgili maglumatlar jiynaladi. Lekin tolik emes.
Pedagogikalik tajriybelerdi uyreniu adette eki
1. Uyreniu kerek jumislar turleri
2. Agla mugallimnin is tajriybesin uyreniu metodlari xam jiynaliui kerek materiallar, bagdarlarinda alip bariladi.
Bul jumislardi tomendegi etaplarda uyreniu usinis etiledi.
1. Agla mugallimnin kelbetin uyreniu. Onin tarbiyashi, jamiyetlik isker insan retindegi omiri pedagogikalik xizmeti xakkinda kiska maglumatlar jiynaudan baslanadi. Bul maglumatlarga iye boliuda, onin omiri, avtobiografiyasin uyreniudegi materiallar jakinnan jardem beredi.
2. Agla mugallim jetiliskenliklerin uyreniu. Onin tabislarga jetisiuine sebepshi jumislarina uliuma xarakseritika bolip
1) okiushilarninin bilim, ukip xam konlikpelerinin sapasi
2) sabakta xam sabaktan tis tarbiya jumislarinin
(effektivnost`) natiyjeliligine keuil bolinedi.
Agla pedagogikalik tajriybelerinin bul taraularin uyreniu mugallimnin sabaklarin pedagogikali baklau, okiushilardin sabaktagi juuaplarin analizleu, olar menen jeke saubetlesiu, dogerek sabaklarina, tarbiya jumislarina katnasiu, okiushilardin sabaktan tis jumislari, bayanatlari, olar tayarlagan okiulik xam baska kollanbalari menen tanisu arkali iske asiriladi.
3. Agla mugallimnin talim-tarbiya metodlari. Bunin ushin
1.Mugallimnin oz sabaklarina kalay tayarlaniui` a) okitatugin predmeti boyinsha oz bilimlerin jetilistiriu ushin uzliksiz alip baratugin jumislari. b) oz okip shikkan, uyrengen adebiyatlari boyinsha tayarlagan konlikpeleri, belgilegen materiallar menen oz laboratoriyasin bayitip bariui. v) sabak konspektlerin duziui, olardin mazmunin, metodikasin jilma-jil janalap bariuina dikkat audariladi.
Tajriybeli mugallimnin oz sabaklaria kalay tayarlanatugini onin laboratoriyasin uyreniu ushin jeke bibliotekasi` kizigip okiytugin adebiyatlari, gazeta-jurnallari, olardan algan materiallarin, papkalarin, tetradlarin xam nelerdi konspektlep juretuginin biliu juda paydali. Pedagogikalik laboratoriyani jakinnan biliu mugallinin oz menen saubetlesiu, pedagogikalik kundeligi menen tansiu arkali da iske asadi.
2. Jana bilimderdi iyeleu olardi bekkemleu barisinda okiushilardin jedelligin arttiriui. a) okiushilardin sezimtallik tajriybesine xam tayanish bilimlerine suyeniui.
b) Okiushilardin okiu xizmetine kizigiushiligin arttiriu.
v) Sabaktin temasin, maksetin xam uaziypalarin tusindiriui.
Tajriybeli mugallimlerdin bilimlerdi beriu xam bekkemleu jumislarin onin ayirim sabaklarin baklau, olardan jana bilimlerdi iyeleu sabaklarin jazip aliu. Baklagan sabaklardi mugallimnin kop sabak ushin dushgen jobasi xam konspektisi menen salistirip koriu arkali iske asiriliui mumkin.
Bul analiz xam metodikalik jumaklar mugallimnin okiushilardi sabakka kiziktira aliui, sabaginin ilimiyliligi xam mazmunnin onin adamgershiligi menen saykesligi, jana materiyalardi doretiushilik xalda iyeleuge tarta aliui t.b. lar xakkinda paydali magliumatlar beredi.
1Okiushilardin bilim, ukip xam konlikpelerdi tekseriu barisinda olardin biliu iskerligin jedellestiriu.
A / Ulgeriushilikti esapka aliu baxalau boyinsha mugallimnin sheberligi.
B/ Ulgeriudi esapka aliu barisinda mugallimnin ozinin tekseriu, bilim beriu xam tarbiyalau xizmetin atkara aliu darejesi.
Klass jurnalin, mugallimnin kundeligin uyreniu, sabaklarda sorau jurgiziu sheberligin baklau. Tekseriu jumislarin baklau, olardin juumaklari menen tanisiu. Mugallimnin ozi xam ayirim okiushilar menen saubetlesiu ati atalgan jumislarin uyreniu usillar bola aladi.
4. Insaniy - ideyalik tarbiya.
Xalklar dosligi, gumanistlik, miynet sapali tartip, adep-ikram, xakikiy tarbiya.
5. Okiushilardin paydali jamiyetlik jumislarin sholkemlestiriu
a/ Xar kiyli miynet xam jamietlik jumislardi sholkemlestiriude mugallimnin sheberligi.
b/ Jamiyetlik paydali jumislardi sholkemlestiriudi balalar xam «Kamolat» sholkeminin orni.
Mugallimnin insaniy - idealik tajiriybelerin uyreniudi tomendegishe alip bariu usinis etiledi
Klass balalari menen tolik xam jeke soylesiu. Xar bir tarbiya turi boyinsha olardagi unamli xam unimsiz belgilerdi jazip aliu. Uatan, miynet, raxat, t.b. lardi kalay tusinedi. Kalay orinlaydi. Tariyx, adebiyat ulli adamlar omiri t.b. ga kiziugishiligi kanday. Minez-kulkin uireniu. Faktlerdi registratsiyalau. Analizleu.
Agla mugallimnin xam balalardin jeke xam jamiyetlik jumislarin baklau, saubetlesiu, faktorlardi toplau. Analizlew.