|
2. Tiykarǵı qurallardıń tipik klassifikaciyası
Materiallıq tiykarǵı qurallar
Turizmdag’i ımaratlar (turar orınlardan tısqarı) tómendegilerge bólinedi:
-túpkiliklileri ushın: mıymanxanalar - kompleksde hám bólek, jataqxana ımaratlarında, sport komplekslerinde hám tb;
-járdemshi - qazanxanalar, kir juwıw jayları, materiallıq hám sanaat bazaları, palız eginleri dúkanları, garajlar, sport úskeneleri bazaları hám basqalar).
Hár bir bólek jay inventarizatsiya ob'ekti esaplanadı, sol sebepli oǵan turistik kompaniyanıń tiykarǵı qurallarınıń balansında hám texnikalıq pasportında esapqa alınǵan halda tiyisli nomer beriledi.
Strukturalar - bul belgili texnikalıq funktsiyalardı orınlaw arqalı turistik ónimdi islep shıǵarıw yamasa bólek xizmet kórsetiw procesin ámelge asırıw ushın zárúr shárt-shárayatlardı jaratıw ushın mólsherlengen injenerlik hám qurılıs ob'ektleri.
Turizmdag’i ob'ektlerge tómendegiler kiredi:
•suwasti stanciyaları (nasos stanciyaları), taza hám mineral suwdin’ artezian qudıqları, júziw háwizleri, sonday-aq olardıń tiykarları, qizdırıw úskeneleri hám armaturaları;
•banklerdi qorǵaw imaratları, diywalları, fantanları, kanalizaciya imaratları hám basqalar;
•sport maydanshaları, tennis kortlari, eskek esiw, qayiq stanciyaları, attraktsionlar, park jollıq, háykeller, tosıqlar hám basqalar.
Mashina hám úskeneler energiya, materiallar hám maǵlıwmatlardı ózgertiretuǵın apparatlar bolıp tabıladı. Bul olar ushın isleytuǵın mashinalar hám úskeneler, ıssılıq hám elektr energiyasın óndiriwshi generatorlar, baylanıs sistemaları ushın úskeneler, ólshew hám basqarıw úskeneleri, kompyuterler hám ofis úskeneleri, informaciyanı saqlaw jayları.
Turaq-jaylar - waqtınsha jasaw ushın mólsherlengen ımaratlar (jazda turistik kompleksde paydalanilatuǵın panel úyler).
Adamlar hám tovarlardıń háreketleniwi ushın mólsherlengen transport quralları: júk mashinaları hám jeńil avtomobiller, avtobuslar hám basqalar.
Sanaat hám úy-ruwzıger buyımları. Islep shıǵarıw inventarizatsiyasi - islep shıǵarıw processinde qatnasatuǵın, lekin onı úskeneler yamasa imaratlarǵa baylanıstırıp bolmaytuǵın texnikalıq buyımlar: shańjutqishlar, pollardi tegislew mashinaları, skruberlardi keptiriw, konditsionerler hám basqalar. Xojalıq inventarlar: ǵalı jollıq, magnitafonlar, sport úskeneleri hám basqalar.... Isleytuǵın, jemisli hám násilli buyımlar (soyıw ushın buyımlardan tısqarı). Bular atlar, túye, esheklar, siyirlar, qoy.
Kóp jıllıq eginler - kárxanalar aymaǵındaǵı abadanlastırıw hám dekorativ ósimlikler, barlıq túrdegi miyweli hám mayda plantatsiyalar, jabayı tábiyat hám basqalar.
Materialliq emes tiykarǵı qurallar
Materialliq aktivler tiykarǵı qurallar (aktivler) bul kárxananıń materiallıq formaǵa iye bolmaǵan, biraq dáramat keltiretuǵın buyım-mulkke bolǵan huqıqların alıw ushın uzaq múddetli investitsiyaları.
Bul gruppaǵa tómendegiler kiredi:
•kompyuter programmaları hám maǵlıwmatlar bazaları;
•nou-xau, sawda markaları hám markaları, patentler, litsenziyalar hám basqalar;
•jer uchastkaları hám tábiy resurslardan paydalanıw huqıqları.
Materialliq emes aktivlerden uzaq múddet paydalanıw, payda alıw múmkin, biraq waqıt ótiwi menen olardıń kópshiligi óz ma`nisin joǵaltadı.
Materialliq emes aktivlerdiń ayriqsha ózgesheligi (materiallıq forma joq ekenligi sebepli) olardı isletiwden alınatuǵın paydanı anıqlawda bahanı anıqlawdıń quramalılıǵı.
Joqarıdaǵı klassifikaciyada birpara tiykarǵı materiallıq qurallar (mısalı, mashina, úskeneler) turistik ónim óndiriste tikkeley qatnasadı hám usınıń sebebinen aktiv bólekke tiyisli; basqalar (mısalı, strukturalar) óndiristiń normal islewin támiyinleydi hám sol sebepli tiykarǵı qurallardıń passiv bólegi esaplanadı.
Tiykarǵı qurallardıń túrli gruppalarınıń olardıń ulıwma baxasına qatnası tiykarǵı qurallardıń dúzilisi bolıp tabıladı.
Tiykarǵı qurallar tómendegi ayrıqshalıqlarǵa kóre ajratıladı:
-óz - kárxanaǵa tiyisli;
-kireyge alınǵan - basqa yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardan waqtınsha paydalanıw ushın alınǵan (satıp alıw huqıqı bolǵan yamasa bolmaǵan halda);
-aktiv - jumista;
-háreketsiz - rezervde yamasa konservatsiya boyınsha.
Turistik kompaniyaǵa tiykarǵı qurallardı qabıllaw usılları tómendegiler:
•aqsha ornına satıp alıw;
•kárxanada jaratıw;
•biypul kvitansiya, sonday-aq ustav fondina jiyim retinde;
•inventarizatsiya processinde identifikaciya qılıw (ilgeri esapqa alınbaǵan);
•lizing shártnaması (lizing) boyınsha alıw.
Do'stlaringiz bilan baham: |
