«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.4.5 Qatlamlar xaritasini tuzish 
 
Dengiz sathidan ma’lum chuqurlikda joylashgan va konning tuzilishida 
qatnashgan qatlamning gorizontal tekislik bilan kesishgan yuzasini ifodalaydigan 
xarita 
qatlam xaritasi
nomi bilan yuritiladi. Bunday 
5.24 rasm. Qatlam xaritasini tuzish ushun bo’ylama 
va ko’ndalang yo’nalishlarda tuzilgan geologik 
kesmalar
(A.M.Agadjanov, 1958) 
5.25 rasm. Shartli qatlam 
xaritasini tuzishga misol
(A.M.Agadjanov, 1958) 

---

89 
xarita ko’ndalang va bo’ylama geologik kesmalar asosida tuziladi (5.24-rasm). Bu 
kesmalar yordamida xaritada alohida qatlam va svitalarning chegaralari aniqlanadi. 
SHuningdek, xarita tuzishda kesmaga tushmay qolgan quduqlar kesimlarining 
barchasidan foydalaniladi. Buning uchun quduq kesimini kesib o’tuvchi gorizontal 
tekislikning dengiz sathidan o’lchangan balandlik belgisini quduq og’zining dengiz 
sathidan balandligi belgisi bilan qo’shib, quduq kesimi tekisligining kesib o’tadigan 
joyi aniqlanadi (5.1-jadvalga qarang). So’ngra shu nuqtada qanday qatlam yotganligi 
aniqlanadi va qatlamning nomi shartli belgi bilan quduqqa yaqin joyda xaritada o’z 
aksini topadi.
Keyinchalik shu qatlamning maydoni chegaralanadi (5.25-rasm). Litologik 
tarkibi o’zgaruvchan bo’lgan qatlamlarni o’rganishda qatlam xaritalari alohida 
ahamiyatga ega. 
 
5.4.6. Qatlamning litologik tarkibining o’zgaruvchanligini tavsiflovchi 
xarita 
 
Qatlamning 
har 
xilligini 
ifodalash 
maqsadida 
litologik 
tarkibning 
o’zgaruvchanligi va zonal xaritalari tuziladi. 
a) Kollektorlar litologik tarkibining o’zgaruvchanlik xaritasi 
Ma’lumki, konlardagi mahsuldor qatlamlarning litologik tarkibi o’zgaruvchan 
bo’ladi. Bu hodisa ayniqsa Ural va O’rta Osiyo konlarining mahsuldor qatlamlariga 
xosdir. Ko’pchilik yirik neft konlaridagi mahsuldor qatlamlardagi qumtosh qatlarni 
alevrolit, gilli alevrolit va argillitlarga o’tishi Tatariston va Boshqirdistondagi devon 
davri neft konlarida yaxshi kuzatiladi. 
Qumtosh va alevrolitlarning g’ovakliligi va o’tkazuvchanligi har xil bo’ladi. 
SHu sababli ularning neftga to’yinganligi ham turlicha bo’ladi, shunga ko’ra neft 
quduqlarining mahsuldorligi ham bir-biridan farqlanadi. 
Kollektorlarning litologik tarkibining o’zgaruvchanligini ifodalovchi xaritalarda 
litologik tarkibi bir xil uchastkalar ajratib ko’rsatiladi, turli jinslar esa shtrixlar yoki 
rang bilan ifodalanadi (5.26-rasm). Ko’pincha kollektorlar qalinligi haqidagi 
ma’lumotlar bunday xaritalarga kiritiladi, ya’ni kollektorlarning litologik tarkibining 
o’zgaruvchanlik xaritasi bilan qalinligini ko’rsatuvchi xaritalar birga qo’shiladi. 

---

90