«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

 
5.19 rasm. Kesmalar usuli bilan 
struktura 
xaritasini 
tuzish 
ushun 
berilgan asos
(M.A.Jdanov, 1981): 1 – 
joy planida kesmalarning joylashishi; 2 – 
buzilishlar yuzasini kesma tekisligi bilan 
kesishgan 
shizig’i; 
3 
– 
tayansh 
gorizontning 
ustki 
(tag) 
qismi; 
nuqtalarning 
kesma 
shizig’ida 
joylashishi; 4 – qatlamning ustki qismini 
izogips shiziqlari bilan kesishgani; 5 – 
qatlam ustki qismining buzilishlar yuzasi 
bilan kesishgani (kesma tekisligida); 6 – 
tayansh 
gorizont 
ustki 
qismining 
bukilgan joyi
 

---

86 

 
5.4.3. Strukturalar xaritasining 
mutlaq balandliklarini 
interpolyatsiya qilish metodi bilan 
tuzish 
Mazkur metod bilan struktura xaritasini tuzish quyidagicha bajariladi. 
Maydonning planiga qazilgan hamma quduqlarning o’rni nuqta ko’rinishida 
tushiriladi. Quduqlarda struktura xaritasi tuziladigan qatlamlar aniq ajratiladi. 
Quduqlar altitudasi yordamida qatlam yuzasining mutlaq balandligi hisoblab 
chiqiladi. 
Hisoblab chiqilgan mutlaq balandliklar quduqning joylashgan o’rni ko’rsatilgan 
nuqta yoniga yoziladi. Odatda nuqtaning o’ng tomoniga chizilgan chiziq suratiga 
quduqning tartib raqami, uning maxrajiga qatlam ustining (yoki tubining) mutlaq 
balandligi yozib qo’yiladi. So’ngra struktura xaritasini tuzishga kirishiladi. Buning 
uchun katta va kichik belgilar mukammal o’rganib chiqiladi va maydonda qanday 
strukturalar mavjudligi, shuningdek, uzilmali buzilishlarning bor yoki yo’qligi 
aniqlanadi. Quduqlar bir-birlari bilan to’g’ri chiziq orqali tutashtiriladi va bular orqali 
interpolyatsiya qilish yo’li bilan gorizontlarning boshlang’ich holati aniqlanadi.
Quduqlarning nuqtalarini chiziqlar bilan birlashtirishda tayanch to’rining 
chiziqlari orasida o’tkir burchak hosil bo’lmasligi kerak. Agar bunday bo’lsa, 
gorizontlarning egilishi noto’g’ri ifodalanadi.
Qayd etilgan ishlar bajarilgandan so’ng gorizontallar kesimining maqsadga 
muvofiq o’lchami tanlanadi va ularning to’g’ri 
chiziqlar bilan kesishgan nuqtalari aniqlanadi. 
5.21-rasmda tasvirlangan struktura xaritasida 
gorizontallar har 10 m dan o’tkazilgan. Eng oddiy 
holatni olsak, agar to’g’ri chiziq bilan birlashtirilgan 
ikki quduq bo’yicha belgi 10 karrali bo’lsa (masalan, 
1-quduqning chuqurligini anglatuvchi belgi 570 m va 
3-quduqdagisi 620 m) bo’lsa, masofa 
5
10
570
620


bo’lakka bo’linadi, binobarin bu bo’laklarning oxirida 
joylashgan nuqtalar 1-quduqdan boshlab 580, 590, 600 
va 610 m dan o’tuvchi gorizontallarga to’g’ri keladi.
Agar quduqlar bo’ylab olingan belgilar 10 m ga 
karrali bo’lmasa, u holda hisoblashlar ancha 
murakkablashadi. Bunda 5-quduq (chuqurlik belgisi 
532 m) va 8-quduq (chuqurlik belgisi 587 m)lar 
oralig’idan o’tkazilgan gorizontallar topilishi kerak. 
Basharti xaritada quduqlararo masofa 27,5 mm bo’lsa, u holda belgilarning 1 m