Ozbekistonning

5

---

1-mavzu. «Milliy g‘oya va 0 ‘zbekistonning taraqqiyot
strategiyasi» maxsus o‘quv kursining predmeti, maqsadi
va vazifalari
Mavzuning asosiy savollari. 
«Milliy g‘oya va 0 ‘zbekistonning 
taraqqiyot strategiyasi» kursining predm eti, m aqsadi va vazi­
falari. 0 ‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish strategiyasi- 
ning m illiy g‘oya bilan uzviy bog‘liqligi. «Strateg» va «strategi- 
ya» tushunchalarining g‘oyaviy-ijtimoiy m azm uni. M ustaqillikni 
q o lg a kiritish va u n i m ustahkam lash jarayonini o ‘rganish zarur- 
ligi. M ustaqillik tafakkuri ham da yangi dunyoqarash shakllanishi 
va rivojlanishida ushbu o‘quv kursini o‘rganishning ilm iy-am a- 
liy ahamiyati.
Mavzuning asosiy mazmuni. 
Biz bugun tarixiy davrda — istiqlol 
yillarida amalga oshirilgan islohotlarning sam arasi to‘la-to‘kis 
nam oyon bo'layotgan, xalqimiz o‘z oldiga ezgu va ulug‘ m aqsad- 
lar qo‘yib, tinch-osoyishta hayot kechirayotgan, avvalambor o‘z 
kuchi va im koniyatlariga tayanib, dem okratik davlat va fuqa- 
rolik jam iyatini qurish yo‘lida ulkan natijalarni qo‘lga kiritayot- 
gan bir zam onda yasham oqdam iz. Istiqlol yillarida yuqori o‘sish 
su r’atlariga erishilgani, jam iyatim izda iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy 
barqarorlik ta ’m inlangani, uning m a’naviy-m a’rifiy negizlari 
m ustahkam langani, um um an hayotning barcha sohalarida am al­
ga oshirilayotgan yangilanish va o‘zgarishlar, m am lakatni m o­
dernizatsiya qilish yo‘lidagi dadil qadam lar dunyo jam oatchiligi, 
nufuzli xalqaro tashkilotlar tom onidan e’tirof etilm oqda.
Ayni paytda Prezidentim iz Shavkat Mirziyoyev asarlarida ana 
shu tadrijiy jarayonning m azm un-m ohiyati, xalqim izning ijtimoiy 
yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan ochiq dem okra­
tik davlat va fuqarolik jam iyati barpo etish yo‘lida qanday yutuq 
va natijalarga erishayotgani, aholining ongi va tafakkuri qanday 
o‘zgarib borayotgani, jum ladan, m a’naviyat, fan va ta ’lim -tar- 
biya sohalaridagi islohotlarning m aqsad-m uddaolariga alohida
6

---

c’tibor qaratilgan. Ushbu asarlarda istiqlol arafasi va mustaqil- 
lik yillarida Respublikam izning B irinchi Prezidenti rahbarligida 
0 ‘zbekistonning o‘ziga xos taraqqiyot m odelini tanlab olgani va 
bu yo‘ldan sobitqadam lik bilan borayotgani, keng ko‘lamli islo- 
hotlar va o‘zgarishlarni amalga oshirilayotgani, ularning falsafiy 
va g‘oyaviy om illari h ar taraflam a chuqur yoritilgan.
Prezidentim izning tarixiy dalil va raqam larga, teran ilmiy fikr 
va xulosalarga tayangan, m am lakatim izning m ustaqil taraqqiyot 
yo‘lini butun murakkabligi va keng qam rovi h ar tom onlam a yo­
ritilgan, dem okratik islohotlar va fuqarolik jam iyatini rivojlanti- 
rishning ustuvor yo‘nalishlari va 0 ‘zbekistonning eng rivojlangan 
m am lakatlar qatoriga kirish istiqbollari ko‘rsatib berilgan asar- 
lari vatanim izning istiqlol tarixini va jam iyatim izning bugun- 
gi kundagi taraqqiyot bosqichlarini falsafiy o‘rganishda, xususan 
mustaqillik falsafasining shakllanishi, rivoji bilan bog‘liq masala- 
larni anglashda m ustahkam nazariy asos bo‘lib xizm at qilayot- 
gani shubhasiz.
Shu bilan birga Prezidentim iz asarlarida uzoq m uddatli strate- 
gik maqsadlarimizga erishish, ya’ni zamonaviy rivojlangan davlat- 
lar qatoriga kirish, iqtisodiyotim izning barqaror o ‘sishini ta ’m in- 
lash, hayot sifatini tubdan yaxshilash va jahon ham jam iyatidan 
munosib o‘rin egallash borasidagi sa’y-harakatlarim izga xoliso- 
na baho berish, davlat va jam iyatim iz hayotida dem okratik o‘zga- 
rishlarni yanada chuqurlashtirishning eng m uhim ustuvor vazi- 
falari belgilab berilgan.
Shu m a’noda, alohida ta ’kidlash joizki, m am lakatim izda 
rivojlanib borayotgan ijtimoiy fanlar, jum ladan «Milliy g‘oya va 
0 ‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi» o‘quv kursining nazariy 
asoslari ham Prezidentim iz asarlarida o ‘z ifodasini topgan. Agar 
xalqim izning m ustaqillikka erishish davri, istiqlolimizni qo‘lga 
kiritish va un i m uttasil m ustahkam lash jarayoni qanday sharoitda 
kechgani haqida yaxlit va jiddiy falsafiy tahliliy tadqiqotlar kam- 
ligini, xususan haligacha 0 ‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivoj- 
lanish strategiyasining shakllanishi va rivojlanish jarayonini maz-
7

---

kur asarlar asosida o ‘rganishga imkon beradigan darslik va o ‘quv 
qo'llanm alarning yo‘qligini inobatga oladigan bo‘lsak, m azkur 
yo‘nalishdagi izlanishlarning ham ilmiy, ham amaliy aham iya- 
ti yanada yaqqol ayon bo'ladi.
Bu borada avvalo, «strateg», «strategiya», «strategema» kabi 
tushunchalarning m azm un-m ohiyatini chuqur bilib olish «Milliy 
g'oya va 0 ‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi» o ‘quv kursining 
nazariy asoslarini anglab olishda m uhim aham iyat kasb etishini 
alohida ta ’kidlash joizdir.
«Strateg» (yunoncha «stratos» — lashkar, qo‘shin, «ago» yetak- 
laym an, boshqaram an, ergashtiram an) — Qadimgi Y unonistonda 
keng huquqlarga ega bo ‘lgan harbiy rahbar, lashkarboshi m a’no- 
sini anglatadi. H ozirgi davrda «strateg» tushunchasining m azm u­
ni ancha kengaygan va nafaqat harbiy, balki davlat boshliqlari va 
jam oat arboblariga nisbatan ham qo'llaniladi.
«Strategiya» qadim gi davrda harbiy san’at sohasi, muayyan 
davlat harbiy doktrinasiga asosan shakllanadigan va harbiy siyo- 
satning tarkibiy qism i tarzida talqin qilingan tushunchadir. Ilk 
lug‘aviy m a’nosiga ko‘ra strategiya qo'shinni, lashkarni boshqa- 
rishga oid bilim lar, harbiy ilm sohasi sifatida shakllangan bo'lsa- 
da, jahon falsafasi va insoniyat tafakkuri tarixida strategiyani 
maxsus fikrlash va tafakkur kuchi bilan raqibni yengish ilm i sifa­
tida talqin qilish hollari uchraydi.
Hozirgi davrda jam iyat va davlat hayotining barcha sohala- 
riga tatbiq qilinadi va keng qamrovli iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy 
va m a’naviy yo‘nalishdagi dasturlar ham da rejalar m ajm uini 
anglatadi. Platonning «Davlat», Aristotelning «Siyosat», Forobiy- 
ning «Fozil odam lar shahri», N izom ulm ulkning «Siyosatnoma», 
A m ir Temurga nisbat beriladigan «Temur tuzuklari» kabi asar­
lar «Strategiologiya» fani tarixi va nazariyasida katta aham iyat- 
ga ega bo‘lgan.
H ar bir jam iyat tarixida shunday burilish davrlari bo‘ladiki, 
unda taraqqiyot yo‘lidan borayotgan xalqlar taqdiri uchun do- 
rilam on b o ig a n va m uayyan rivojlanish bosqichiga xos strategi-

---

ya, ya’ni ustuvor tam oyillar ham da dolzarb vazifalarni aniqlash 
hayotiy ehtiyojga aylanadi. Tajriba aynan ana shunday davrlar- 
da ushbu ehtiyojni zukkolik bilan anglaydigan va davr talablari- 
ga, voqealar rivojini oldindan ko‘rib, javob bera oladigan xalqlar- 
gina ko'zlagan maqsadlarga yetishi m um kinligidan dalolat beradi. 
Prezidentim izning 2017-yil 7-fevraldagi « 0 ‘zbekiston Respub­
likasini yanada rivojlantirish bo‘yicha H arakatlar strategiyasi 
to‘g‘risida»gi Farm oni ushbu hayot haqiqatini ifodalaydi.
Har qanday strategiya muayyan strategemalarga tayanadi. 
Ya’ni, strategemalar har bir strategiya uchun nazariy paradigm a- 
lar rolini o'taydi. Bu jihatdan, «Strategema insonning aqlu idroki 
bilan boshqariladigan, m uayyan m aqsad va m uddaolarga xizmat 
qiladigan va ularga erishish im konini beradigan, rejali va chuqur 
o'ylangan xatti-harakatlari va faoliyati tayanadigan asosiy tushun- 
chani ifodalaydigan atamadir».
Ilm -fanda strategemalar tarixi Qadimgi Xitoy m utafakkir- 
lari Lao-tszi, Konfutsiy, M en-tszi va boshqalar merosi bilan 
bog‘lanadi. G archand Xitoy tilida «strategema» tushunchasi yo‘q 
bo‘lsada, uni xitoycha «tszi» iborasida nazarda tutilgan m azm un 
to‘g‘ri ifodalaydi, deb hisoblanadi. Ushbu iborani ustam onlik, 
aqllilik-ayyorlik, quvlik, deb tushunish m um kin. Bu borada Qa­
dimgi Xitoy m utafakkiri Lao-tszi qarashlari asosida shakllangan 
dao falsafasi strategemali fikrlashning yorqin namunasidir. Unga 
ko‘ra dao inson tug‘ilganidan so‘nggi nafasigacha bosib o‘tadigan 
hayot so‘qmog‘i, um ri bo'yi izlaydigan va harakatlari natijasida 
erishiladigan maqsadlarga olib boradigan yo‘ldir. H ar bir kishi bu 
yo‘ldan borar ekan ana shu m aqsadlarni to ‘g‘ri belgilashi va ular 
tomon sobitqadamlik bilan borishi lozim. Bu yo‘lda odam zod- 
ni yo'lidan adashtirishga, o ‘z yo‘liga solishga intiladiganlar, 
chalg‘itadiganlar bo‘lishi tabiiy. Shu nuqtayi nazardan, Lao-tszi 
jamoaviy fikrni emas shaxsiy intilishni, jam oaviylikni emas in- 
dividuallikni, an’anaviylikni em as yangilanishni, konform izm ni 
emas shaxsiy tashabbuskorlikni e’zozlaydi. «Strategema»ga ko‘ra, 
o‘zining nim aga qodirligini, o‘z aqlu idrokining imkoniyatlarini
9

---

anglam aydigan shaxslar hayot nim aligini, u m r n im a uchun be- 
rilganini, o ‘zining qanday ideallarga intilishi va ularga qanday 
erishishni bilm aydigan, nodon va kaltafahm kishilardir. Aksari- 
yat hollarda ana shunday kishilar ko'pchilikni tashkil qiladi va 
ular boshqalarning strategemalari qurboni b o ‘ladi, o ‘zgalarning 
irodasiga bo‘ysunib u m rin i o‘tkazadi va ularning ideallariga er- 
gashib (yetaklanib, boshqarilib) yashashga m ajbur bo'ladi.
Bu borada L aodan ko‘ra sal ilgariroq yashagan va yanada 
m ashhurroq bo'lgan dono faylasuf Konfutsiy qarashlari jam iyat 
taraqqiyoti va xalq tafakkuri uchun nihoyatda m uhim aham iyatga 
ega bo'lgan. L aodan farqli ravishda Konfutsiy asarlari va u tom o- 
n id an yaratilgan strategem alarda jamoaviylik elem entlari kuch- 
liroq nam oyon bo ‘ladi. U ning «Tabiat — barcham izning onam iz, 
onaga xiyonat qilish - qabohat, uni avaylash esa barcham izning 
burchim izdir», «Jamiyat — um um iy xonadon, uning tartiblari — 
m uqaddas qonun, ularga am al qilish esa barcha uchun eng asosiy 
m as’uliyatdir», «Farovonlik — maqsad, tinchlik va barqarorlik — 
unga yetish uchun shart-sharoit, islohotlar esa bunga erishishning 
eng asosiy vositasidir», degan mazm undagi strategem alari nafaqat 
Q adim gi davr, balki hozirgi zamonaviy Xitoy xalqining ham qal- 
bi va ongiga singib ketgan. Xitoyda ana shunday m ezonlar ta ’siri- 
da shakllangan b a’zi islohotlar strategiyalari yuz yilgacha davom 
etgan va ular bir necha avlod tom onidan amalga oshirilgan. Shu 
jih atd an , konfutsizm ning ikki m ing yil davomida Xitoy xalqining 
davlat m afkurasi b o ‘lib kelgani ham aslo taso d if emas.
0 £tk ir aql-idrokli kishilarga xos quvlik, aqllilik-ayyorlik aso- 
sidagi bunday strategem alardan foydalanish haqidagi dalil va m i- 
sollar nafaqat Xitoy, balki boshqa xalqlarda, insoniyatning bar­
cha aqliy faoliyat sohalari va shakllarida uchraydi. D unyo xalqlari 
og‘zaki ijodi, adabiyoti va san’atida o‘zini go‘l, sodda ko‘rsatib, 
ishini ustalik bilan bitirgan N asriddin Afandi, A ldarko‘sa, Birbal 
kabi obrazlarga duch kelam iz. 0 ‘zbek tilida bu tushuncha «In- 
tilganga tole yor», « 0 ‘lim dan boshqa ham m a narsaning chorasi 
bor», «Aql ila idrok kishini hokim u sulton qilur», «Aql bilan har
10

---

qanday masalani yechish mum kin» kabi maqol va hikm atlarning 
umumiy m a’nosini ifodalaydi.
Zamonaviy falsafada strategem alarni o‘rganishga XX asr oxir- 
larida kirishildi va nemis olim i X.F.Zenger va ingliz faylasufi R. 
G rin ushbu tushunchani iste’molga olib kirgan bu boradagi yetuk 
mutaxassislar hisoblanadi. To‘g‘ri, ushbu tadqiqotchilardan oldin 
ham ayrim izlanishlar olib borilgan, ilmiy, om m abop jurnal va 
to'plam larda maqolalar chop etilgan. Biroq, aynan ana shu olim- 
lar xitoy strategemalarini to ‘la ilm iy m a’noda Yevropaga tanit- 
dilar va ularning um um insoniy hodisalar ekanini ochib berdilar. 
Xarro fon Zenger 1999-yili «Strategeme. Band 1.» («Strategema­
lar. 1-jild»), 2004-yili esa «Strategeme. Band 2.» («Strategema­
lar. Xitoycha yashash va om on qolish san’ati. 2-jild») deb atal- 
gan asarlarini nashr qildirgan. R obert G rinesa 1998-yili «The 48 
Laws o f ‘ower» («Hokim likning 48 qoidasi») va 2006-yili «The 33 
strategies o f War» («Urushning 33 strategiyasi») asarlarini chop 
ettiradi. Ushbu kitoblar shu sohadagi ilk yirik va m ashhur asarlar 
hisoblanadi. Keyingi yillarda olim lar «Strategologiya» fani shakl­
lanishi haqida gapira boshladilar va aynan X.F.Zenger ham da R. 
G rinlarning asarlari bu boradagi dastlabki ilmiy adabiyotlar sifa- 
tida e ’tirof etilmoqda.
Alohida ta ’kidlash lozimki, m illiy g‘oya va 0 ‘zbekiston- 
ning taraqqiyot strategiyasining bugungi maqsad va vazifalarini 
anglashda 2017—2021-yillarda 0 ‘zbekiston Respublikasini rivoj- 
lantirishning H arakatlar strategiyasi nihoyatda m uhim aham iyat 
kasb etadi. A na shu sababdan ham , o'quv kursining pirovardida 
m azkur strategiyaning m am lakatim izni isloh etish va m oderni- 
zatsiya qilish jarayonidagi o‘rni va aham iyati, shuningdek jam i- 
yatim izning iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, huquqiy, m a’naviy-ma’ri- 
fly taraqqiyotining istiqbollarini tah lil etishga doir mavzular joy 
olgani maqsadga muvofiqdir.
«Milliy g‘oya va 0 ‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi»
— bozor iqtisodiyotiga asoslangan dem okratik davlat, fuqarolik 
jam iyatini qurish, dunyodagi taraqqiy topgan m am lakatlar qa-
11

---

toriga ko‘tarilishdek oliy m aqsadni o ‘rganish im koni ochilgan 
yangi m axsus o ‘quv kursidir. M azkur maxsus o ‘quv kursining 
maqsadi — ezgu g‘oyalardan va sog‘lom m afkuradan m ah ru m
bironbir m illat va jam iyatning uzoqqa bora olm asligini, h ar qan ­
day xalq va davlat o ‘z taraqqiyotini milliy m anfaatlarim izni, 
uzoq va davom li m aqsadlarim izni ko‘zlab, iqtisodiyotim izning 
barqaror su r’atlar bilan o ‘sishini ta ’m inlash, aholi farovonligi- 
ni, xalqaro m aydonda vatanim izning obro‘-e ’tiborini munosib 
darajaga ko‘tarish ekanini yoshlarning qalbi va ongiga singdi- 
rishdan iboratdir. Bu esa, kelajagimizni yaqqol tasavvur etish, 
jam iyatim izning ijtim oiy-m a’naviy poydevorini m ustahkam lash, 
yot m afkuralar tajovuziga qarshi tura oladigan, h ar tom onlam a 
barkam ol insonlarni voyaga yetkazish, g‘oyaviy bo'shliq bo'lishi- 
ga yo‘l qo‘ymaslik, va nihoyat, yurtim izning yuksak taraqqiyo­
tin i ta ’m inlash uchun ijtimoiy iqtisodiy rivojlanish strategiyasini 
chuqur o‘rganish ehtiyojini yuzaga keltirdi.
Bugungi kunda istiqlol yillarida m am lakatim izda amalga 
oshirilgan tub o‘zgarish va islohotlarni falsafiy anglash, bu jarayon- 
ning tarkibiy qismi va ijtimoiy tafakkurdagi in ’ikosi bo‘lgan milliy 
g‘oyaning 0 ‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish strategiyasi 
amaliyotida nam oyon bo‘lishining dolzarb m asalalarini o‘rganish 
barkamol avlodni tarbiyalashda nihoyatda m uhim aham iyat kasb 
etadi. Shuni hisobga olgan holda 2007-yildan boshlab Prezident 
huzuridagi davlat va jam iyat qurilishi akademiyasida « 0 ‘zbekis- 
tonning rivojlanish strategiyasi» bo‘yicha maxsus o‘quv kursi ishlab 
chiqilgan va ushbu muassasa ta’lim tizimiga joriy etilgan edi. M az­
kur o ‘quv kursi qariyb o‘n yil davomida sinovlardan o'tgan bo'lib, 
qo‘lingizdagi kitobda ushbu sohadagi tajriba ham hisobga olingan.
M illiy g‘oya va 0 ‘zbekistonning H arakatlar strategiyasini 
o'rganish va u n i amaliyotga qo‘llashning m azm un-m ohiyatini 
belgilaydigan, bu boradagi ta ’lim -tarbiya jarayonida yoshlarning 
qalbi va ongiga singdirish lozim bo ‘lgan quyidagi falsafiy tezis- 
lar m azkur kitobga kiritilgan m avzularning m azm un-m ohiyatini 
ochib berishda m uhim aham iyat kasb etadi.
12

---

Alohida ta ’kidlash joizki, m ustaqil 0 ‘zbekistonning pay- 
ilo ho'lishi tasodif emas, balki to talitar tuzum va kom m unistik 
mafkuraga xos ko'plab ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy ziddiyatlar 
jnrayonining tarixiy hosilasi sifatida sodir bo'lgan qonuniyatdir. 
M ustaqillik oson va o‘z-o ‘zidan qo‘lga kiritilm agan, u Respub- 
likamiz Birinchi Prezidenti rahbarligidagi sobitqadam va serm a- 
shaqqat faoliyatning natijasidir. Shu m a’noda, 0 ‘zbekistonning 
istiqloli tasodifiy hodisa yoki kim n in g d ir in ’om i emas, balki 
muttasil kurashlar natijasida qo‘lga kiritilgan ulkan tarixiy yu- 
tuqdir.
Ikkinchidan, m am lakatim iz istiqlolga erishgan dastlabki kun- 
lardan boshlab o ‘zi uchun huquqiy dem okratik davlat va fuqaro- 
lik jam iyatini barpo etishga qaratilgan mustaqil taraqqiyot yo‘lini 
aniq belgilab oldi. Ushbu yo‘l, ya’n i jam iyat hayotini tubdan is- 
Ioh qilish, iqtisodiy rivojlanish va hayotni erkinlashtirish, ja- 
miyatni dem okratlashtirish va bosqichm a-bosqich m odernizat- 
siyalash modeli bugungi kunda dunyo hamjamiyati tom onidan 
e ’tirof etilm oqda, eng m uhim i - am alda o ‘zini oqlamoqda.
U chinchidan, m ustaqillikning ilk kunlaridan boshlab o‘z um - 
rini o‘tab bo'lgan eski m ustabid tuzum dan voz kechilib, m am - 
lakatimizda dem okratik davlat barpo etish va fuqarolik jam iyati­
ni shakllantirish uchun asos bo‘lgan islohotlarning m ashhur besh 
tamoyili ishlab chiqildi va joriy etildi.
Avvalo, tarixan qisqa bu davr, bir o ‘spirin yoshiga teng vaqt 
davomida davlatimiz uchun siyosiy sohada, davlat va jam iyat 
qurilishi borasida h ar tom onlam a rivojlanish va yuksalish davri 
bo'lgani bugun hech kim ga sir emas. Bugungi kunda xalqaro 
hamjamiyatning e’tirofiga ko‘ra, jam iyat hayotini tubdan isloh 
qilish, jahonda moliyaviy-iqtisodiy inqiroz bo‘lib turganiga qa- 
ramay, iqtisodiy rivojlanish va ijtimoiy hayotni erkinlashtirish, 
jam iyatni dem okratlashtirish va bosqichm a-bosqich m odernizat- 
siyalash modeli am alda o ‘zini to ‘la oqlamoqda.
To‘rtinchidan, 0 ‘zbekistonda faol dem okratik yangilanish- 
lar va m am lakatni m odernizatsiya qilish davom etmoqda. Bun-
13

---

da jam iyatim izning barqaror rivojlanishi, ijtimoiy-siyosiy ha- 
yotni, davlat va jam iyat qurilishini yanada isloh etish, xususan, 
Konstitutsiyada belgilab berilgan inson m anfaatlari, erkinligi va 
farovonligini to ‘la ta ’m inlash, parlam entarizm va ko‘p partiyaviy- 
likning siyosiy hayotda to la ro q joriy etilishi g'oyat m uhim rol 
o ‘ynam oqda.
B eshinchidan, m azkur tam oyillar m am lakatim izni isloh etish 
bo'yicha aniq m aqsad va vazifalarni belgilab olish im konini yarat- 
di, dunyoda yuz berayotgan moliyaviy-iqtisodiy inqirozlar davrida 
ham m am lakatim izning barqaror rivojlanishiga turtki b o id i. Ay- 
nan ana shu tam oyillar asosida paydo bo‘lgan «Islohotlar - islo- 
hot uchun emas, avvalo inson uchun, uning m anfaatlari uchun» 
degan shior bugun ko'pchilikka yod boMib ketdi.
O ltinchidan, 
m am lakatim izning 
siyosiy 
hayotini 
yana­
da dem okratlashtirish, davlat va jam iyat qurilishini isloh etish 
va yangilashga qaratilgan tub o‘zgarishlarni amalga oshirish- 
da milliy qadriyatlarim iz, urf-odat va a n ’analarim izni saqlash- 
ga, xalqim izning asrlar davomida shakllangan m entalitetiga hur- 
m at bilan m unosabatda bo‘lishga katta e’tibor qaratildi. Shu bilan 
birga, ushbu jarayonda milliy davlatchiligimiz ham da zamonaviy 
dem okratik davlat qurishning o‘zini oqlagan jah o n tajribasi- 
n i chuqur o‘rganish va qabul qilish ham davlatimiz faoliyatining 
ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo'ldi.
M azkur o ‘quv kursining barcha mavzularida ana shu asosiy te- 
zislarning m azm un-m ohiyatiga alohida e’tibor qaratish maqsadga 
muvofiqdir. Negaki, aynan ushbu tezislar M illiy g‘oya va 0 ‘zbekis­
tonning H arakatlar strategiyasining maqsadi va dolzarb vazifala- 
rin i belgilaydi, uni o ‘rganishning aham iyatini yaqqol ko'rsatadi.
Y urtim izning bugungi kunga qadar bosib o‘tgan mustaqil ta ­
raqqiyot yo‘l ini bir necha davrlarga bo‘lib o‘rganishning m aqsad­
ga muvofiqligidan dalolat beradi:
— 
birinchi davr — 1991—2000-yillarni o ‘z ichiga oladi. Bu 
yangi jam iyatga o‘tish va milliy davlatchilik asoslarini shakllan- 
tirish davridir;
14

---

ikkinchi davr — 2001-yildan 2010-yilgacha bo'lgan m uddat- 
n i o‘z ichiga oladi. Bu faol dem okratik yangilanishlar va m am- 
lakatni modernizatsiya qilish davridir;
— uchinchi davr — «M am lakatim izda dem okratik islohot- 
larni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jam iyatini rivojlanti- 
rish konsepsiyasi» amaliyotga joriy etilayotgan hozirgi jarayonni 
o '/id a qam rab oladi.
- to'rtinchi davr — hozirgi kunlarda m am lakatim iz Preziden- 
li Shavkat Mirziyoyev rahbarligida yurtim izda keng ko'lam li is- 
lohotlar olib borilayotgan, 2017—2021-yillarda O 'zbekiston Res­
publikasini rivojlantirishning H arakatlar strategiyasi amalga 
oshirilayotgan davrdir.
Aynan ana shu davrlar xalqim izning yangi tafakkuri, Milliy 
g'oya va 0 ‘zbekistonning harakatlar strategiyasi shakllanishi ja- 
rayonining m azm un-m ohiyatini belgilaydi.
Ushbu o‘quv kursini o‘rganishda yana shunga e ’tibor be-
i ish kerakki, m am lakatim izni isloh etish va yangilashga qaratil- 
gan tub o‘zgarishlarni amalga oshirishda m illiy qadriyatlarim iz, 
urf-odat va an’analarim izni saqlashga, xalqim izning asrlar da- 
vomida shakllangan mentalitetiga hurm at bilan munosabatda 
bo‘lishga katta e’tibor qaratildi. Shu bilan birga, ushbu jarayon- 
da zamonaviy dem okratik davlat qurishning o‘zini oqlagan jahon 
tajribasini chuqur o ‘rganish va qabul qilish, fuqarolik jam iyatini 
barpo etish, aholining siyosiy faolligini yanada oshirish, ijtimoiy 
institutlarning roli va aham iyatini kuchaytirish ham davlatimiz 
faoliyatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘ldi.
M illiy g‘oya va 0 ‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi- 
ni o ‘rganishda istiqlol yillarida am alga oshirilgan tub islohotlar 
nafaqat jam iyat hayoti, balki xalqim izning ongi va tafakkurida, 
m a’naviyati va falsafasida ham ulkan o‘zgarishlar ro‘y berishiga 
sabab bo‘lganiga e’tibor berish lozim. Bu esa, o ‘z navbatida, ijti­
moiy fanlar, jum ladan falsafiy fanlarning yangi tizim i shakllani­
shi uchun shart-sharoit va im koniyat yaratdi.
15

---

Bu borada strategiyada ilgari surilgan g‘oya va flkr-m ulohaza- 
larga tayangan holda davlat hokimiyati va boshqaruvini dem okrat- 
lashtirish sohasida am alga oshirilgan islohotlar o ‘ta m uhim bir 
maqsadga, ya’ni hokim iyatlar bo‘linishi konstitutsiyaviy prinsi- 
pini hayotga izchil tatbiq etish, hokim iyatlar o‘rtasida o‘zaro ti- 
yib turish va m anfaatlar m uvozanatining sam arali tizim ini shakl- 
lantirish, m arkazda va joylarda qonun chiqaruvchi va vakillik 
hokim iyatining vakolatlari ham da nazorat vazifalarining rolini 
kuchaytirish, shuningdek boshqaruv sohasini m arkazlashtirish- 
ni cheklash, bu boradagi vakolatlarning bir qism ini respublika 
darajasidan viloyat, tu m an va shahar miqyosiga o‘tkazish, ikki 
palatali parlam entni shakllantirish, ko'ppartiyaviylik tizim ini jo - 
riy etish va m ustahkam lash masalalariga alohida e ’tibor berish 
maqsadga muvofiqdir.
M illiy g‘oya va 0 ‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasini 
o'rganishda sud-huquq tizim ini liberallashtirish va m ustaqilli- 
gini ta ’m inlash ham da uni inson va fuqaro huquq va erkinlikla- 
rin i ishonchli him oya etishga xizm at qiladigan tom m a’nodagi 
institutga aylantirish ustuvor vazifalardan biri sifatida tahlil qi­
lish zarur. Shu bilan birga, axborot sohasini isloh etish, axborot 
va so‘z erkinligini ta ’m inlash sohasida fuqarolarning axborot so- 
hasidagi huquq va erkinliklarini, ommaviy axborot vositalari 
rivojini ta ’m inlaydigan, dem okratik talab va standartlarga to‘la 
mos keladigan m ustahkam qonunchilik bazasini yaratish ham ­
da 0 ‘zbekistonda saylov huquqi erkinligini ta ’m inlash va saylov 
qonunchiligini rivojlantirish sohasida m am lakatim izda sam ara­
li, dem okratik saylov tizim ini shakllantirish va rivojlantirish- 
ga xizm at qiladigan qonunchilik asoslarini vujudga keltirish va 
takom illashtirib borishga aham iyat qaratish lozim.
«Milliy g ‘oya va 0 ‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi»ni 
o‘rganishda fuqarolik jam iyati institutlarini shakllantirish va 
rivojlantirish sohasida aholi barcha qatlam lari m anfaatlarini aks 
ettiradigan fuqarolik institutlari va nodavlat-notijorat tashkilot- 
larini tashkil etish va sam arali faoliyat yuritishi uchun institut-
16

---

sional, tashkiliy-huquqiy baza yaratish, m azkur tashkilotlarni 
davlat va hokimiyat tuzilm alari faoliyati ustidan ta ’sirchan na- 
zoratini amalga oshirishdagi rolini kuchaytirishga ham alohida 
e’libor qaratish maqsadga muvofiqdir.
M amlakatimizda dem okratik bozor islohotlarini va iqtisodi- 
yotni liberallashtirishni yanada chuqurlashtirish sohasida asosiy 
e’tibor markazlashtirilgan m a’m uriy buyruqbozlik tizim iga bar- 
liam berish va bozor iqtisodiyoti asoslarini, avvalo qonunchilik 
bazasini shakllantirish uchun sharoit yaratish bo‘yicha dolzarb 
chora-tadbirlarni anglab olishga intilish o‘quv kursini yanada 
chuqurroq o‘zlashtirishga yordam beradi.