|
Mualliflar: Ayupov R. X., Boltaboeva G.R.
muallif qandaydor ilmiy, amaliy yoki texnika faniga oid kitob yoki qo’llanma (yohud maqola, darslik, uslubiy qo’llanma, elektron darslik, monografiya, internetga joylashtirilgan elektron qo’llanma, komp’yuter uchun yangi foydali dastur va boshqalar) yozsa, uni nashr qilish uchun millionlab pul sarflanadi, ammo muallif uchun qalam xaqqi juda kam darajada bo’ladi yoki umuman bo’lmaydi. Bu holat esa muallifning keyingi ilmiy ishlar qilishiga va kitoblar yozishiga ma’naviy va moddiy jihatdan hech qanday imkon qoldirmaydi – endi u bunday ishlarni xo’jako’rsingagina yuzaki va sayoz ravishda qila boshlaydi. Rivojlangan mamlakatlarda esa qog’oz ham, unda yozilgan ma’lumotlar ham mulk hisoblanadi va u qandaydir moddiy yoki ma’naviy ko’rinishda taqdirlanadi. Innovatsiya sohasida amalga oshiriladigan barcha tadbirlar ham turli hil va ko’rinishdagi ma’lumotlar (informatsiya) bilan tugallanadi. Ammo bu ma’lumotlar, yuqorida aytganimizdek, mulk emas, shuning uchun ularni qonunni buzmasdan turib istalgan insonga sotish mumkin. Chet el fondlari va bunday ishlarga mutahassislashgan tashkilotlar bu ma’lumotlarni juda arzon narxlarda sotib olib, ular asosida o’z mamlakatlarida patentlar va texnologiyalarga huquqlar oladilar. Endi ushbu patent va texnologiyalar innovatsion iqtisodiyot ishlayotgan mamlakatlarniki bo’ladi-qoladi. Misol: siz internetga kirib, o’z g’oyalaringizni biror bir chet el fondiga 10 dollardan sotishingiz mumkin. Ular shunday g’oyalarning 1000 tasidan bittasini tanlab, unga patent olib va uni sotib, bir necha million dollar foyda olishlari mumkin. Afsuski siz buni bilmaysiz ham, mamlakatingiz esa endi sizning g’oyangizni patent yoki texnologiya ko’rinishida ulardan sotib olishiga to’g’ri keladi. Xozirgi davrda O’zbekistonda ilmiy-texnik g’oyalar
163 Toshkent Moliya instituti
Mualliflar: Ayupov R. X., Boltaboeva G.R.
iqtisodiy aylanma predmeti emas, shuning uchun ham hech kim bunday g’oyalar bilan qiziqmaydi va ulardan foydalanishni o’ylamaydi ham.
O’zbekiston jahon iqtisodiy inqirozini o’z iqtisodiyotini tubdan tizimli o’zgartirish va innovatsion iqtisodiyot yaratish uchun bir ajoyib imkoniyat sifatida ishlatishi zarur. Bu inqiroz tufayli turli rivovlangan mamlakatlardagi qiyin ahvolga tushib qolgan yuqori texnologiya yaratadigan firmalar va kompaniyalarni O’zbekistonga kelishiga (yoki bizda filiallar tashkil qilishiga) sharoitlar yaratish va ularning ishlab chiqarich quvvatlarini mamlakatimizda joylashtirish katta ilmiy, iqtisodiy va ma’naviy foyda keltirib, mamlakatimiz ilmiy-amaliy potentsalining yuksalishiga olib kelgan bo’lar edi. Iqtisodiyotni milliy qadriyatlarga yo’naltirilish chora-tadbirlari mamlakatimizdagi siyosiy va katta mulkdor sifatidagi elitalarni ham bunga moslashishga yoki ularning tubdan yangilanishiga olib keladi. Innovatsion iqtisodiyot tadbirlarini amalga oshirish tufayli biz O’bekiston fuqarolarining ijodiy faolligini va original ilmiy-texnik g’oyalarini qat’iy nazorat ostiga olishimiz mumkin. Xozirgi paytda esa mamlakatimizning ko’pchlik ijodiy, bilimli, farosatli va o’qimishli fuqarolari turli mamalakatlarda ishlaydilar, ammo bundan O’zbekiston hech qanday innovatsion-texnologik naf ko’rmaydi.
Bilimlarga asoslangan innovatsion iqtisodiyot yo’liga o’tish chora-tadbirlarida ommaviy axborot vositalarining roli ham juda muhim. Xozirgi paytda radio, televidenie, oynoma va kunnomalar, internet nashrlari o’z diqqat-e’tiborini ko’proq o’yin-kulgi, yengil hayot tarsi, sport, turli hildagi musiqa va chet el kinoko’rsatuvlariga o’xshash yo’nalishlarga qaratgan. Mamlakatdagi eng asosiy xurmatga sazovor
164 Toshkent Moliya instituti
Mualliflar: Ayupov R. X., Boltaboeva G.R.
insonlarni madaniyat va san’at arboblari sifatida halq ommasi ongiga singdirish tendentsiyasi ko’p yillardan beri davom etib kelayotgani uchun, aksariyat yoshlar orasida ilm-fanda va zamonaviy chuqur bilimlar olishga bo’lgan intilish tobora susayib bormoqda. Bu esa respublikaning innovatsion yo’ldan rivojlanishiga o’ziga xos jiddiy to’sqinlik bo’lib hisoblanadi. Demak, respublikada bilimlarga asoslangan iqtisodiyotni yo’lga qo’yish hamda uni jadallashtirish uchun barcha ommaviy axborot vositalarida va jamiyatda ilm-fan xodimlari, ixtirochilar, professor-o’qituvchilarning ilmiy ishlari natijalarini ommabop va tushunarli holda namoyish qilish va ilmiy izlanishlarning natijalarini muntazam ravisha e’lon qilish va bu sohada ishlayotganlarning jamiyatdagi moddiy va ma’naviy nufuzini hamda obru-e’tiborini keskin oshirish zarur.
Quyida “Prognozlashtirish va makroiqtisodiy iimiy izlanishlar instituti” hamda Birlashgan Millatlar tashkiloti rivojlanish dasturi tomonidan tavsiya etilgan innovatsion ilmiy-amaliy yo’nalishdagi asosiy takliflarning qisqacha tavsifi va ma’no-mohiyati keltiriladi.
Bu xujjatda ta’kidlanishicha, zamonaviy milliy innovatsion tizim tashkiliy, huquqiy, tizimli va funktsional tarkibiy qismlar yig’indisi bo’lib, ular birgalikda mamlakatdagi innovatsion faoliyatning rivojlanishini ta’minlab beradilar. O’zbekiston milliy innovatsion tizimi ham innovatsion faoliyatni amalga oshirish uchun kerakli bo’lgan barcha asosiy elementlarga ega (quyida qayd etilgan raqamlar va ko’rsatgichlar yuqorida nomi ko’rsatilgan xujjatdan olingan). Xozirgi paytda Respublakada ilmiy izlanishlar bilan mashg’ul bo’lgan 400 dan ortiq tashkilotlar bo’lib, ular jumlasiga ilmiy tekshirish institutlari, oliy
165 Toshkent Moliya instituti
Do'stlaringiz bilan baham: |
