O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –O’quvchilar qalbida atrof – muhitni muhofaza qilish tuyug’ularini tarbiyalash
C) rivojlantiruvchi maqsad –ulardan nutqda o’rinli foydalanish

DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
112- mashq. Matnni o'qib, undagi sodda gaplarni ko'chirib yozing.


B)Savollar orqalli
1.Grammatik asoslarning miqdoriga ko'ra gaplar necha turli bo'ladi? Misollar keltiring.
2.Sodda gaplar o 'z tarkibida eganing ishtirok etgani yoki etmaganiga ko'ra necha xil?
3.Ikkinchi darajali bo'laklarning ishtirok etgani yoki etmaganiga ko'ra sodda gaplar necha turga bo'linadi? Misollar keltiring.
4.Sodda gap tarkibida nechta kesim bo'ladi? Qo'shma gapda-chi?
III.YANGI MAVZU BAYONI
Gapda so'zlar o'zaro grammatik munosabatga kirishib, gap bo'laklarini hosil qiladi. Gap bo'laklari vazifasini mustaqil so'zlar va gapda mustaqil so'zlar vazifasida kelgan yordamchi so'zlar bajaradi.
Har bir gap bo'lagi boshqa gap bo'laklari bilan bo'lgan grammatik munosabatiga ko'ra belgilanadi, ya'ni har bir gap bo'lagi o'zi munosabatga kirishgan so'z bilan ma'lum sintaktik aloqada bo'ladi. Masalan, Dildora kechagi uchrashuv haqida zavqlanib gapirdi gapida quyidagi gap bo'laklari mavjud: Dildora (kim?) — ega, kechagi (qa- chongi? qaysi?) — aniqlovchi, uchrashuv haqida (nima haqida?) — to'ldiruvchi, zavqlanib (qay tarzda?) — hoi, gapirdi (nima qildi?) — kesim. So'zlar quyidagicha sintaktik aloqaga kirishgan:
1) Dildora gapirdi; 2) zavqlanib gapirdi; 3) uchrashuv haqida gapirdi; 4) kechagi uchrashuv.
Gap bo'laklari 5 ta: kesim, ega, to'ldiruvchi, aniqlovchi, hoi.
Kesim gapning asosini tashkil qiluvchi markazdir. Ega kesimga ergashib, kesimda ifodalangan ish-harakatning bajaruvchisini ko'rsatadi.
To'ldiruvchi, aniqlovchi, hoi bo'laklari ega va kesimga ergashib kelib, ularni to'ldiradi, aniqlaydi yoki izohlaydi. Shuning uchun ular gapning ikkinchi darajali bo'laklari deyiladi.