O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.


218- mashq. Sal o'tmay Shirinoy daladan qaytib
keldi (O.Yo.) gapi bo'laklariga navbatma-navbat gap urg'usini qo'yib yozing. Gap mazmunidagi o'zga- rishlarni izohlang.


B)Savollar orqalli


1.Gap urg'usi deb nimaga aytiladi?
2.Gap urg'usi gapning qaysi bo'laklarida bo'lishi mumkin? Misollar bilan tushuntiring.
3.So'z urg'usidan gap urg'usining farqi nimada?
III.YANGI MAVZU BAYONI
Mustahkamlash uchun savollar
1.To'ldiruvchi gapning qanday bo'lagi? lining qanday turlari bor?
2.Vositasiz to'ldiruvchi bilan vositali to'ldiruvchi nimasi bilan farq- lanadi?
3.Gapning qanday bo'laklariga sifatlovchi aniqlovchi va qaratqichli aniqlovchi deyiladi?
4.Izohlovchi aniqlovchining qanday turi sanaladi?
5.Gap bo 'laklarining joylashuv tartibi erkin, deganda nimani tushu- nasiz ?
6.Gap bo 'laklari tartibining noodatiy qo 'llanishi qaysi nutq uslublarida ko'proq uchraydi?
7.Gap urg'usi nima? Gap urg'usini bir bo'lakdan boshqa bo'lakka ko'chirganda, mazmunga ta'sir qiladimi yoki yo'qmi?

IV.MUSTAHKAMLASH
A)Mashqlar orqali.

219- mashq.' 1- topshiriq. Matnni o'qing va mazmunini so'zlab bering. Unga qanday sarlavha qo'yish mumkin?
Bolaligimni eslasam, iliq yoz kechalari ko'z oldimga keladi. Hovlimizda bir tup bodom bo'lardi. Erta bahorda qiyg'os gullardi-yu, hech meva tugmasdi. Onam: «Bodom yolg'iz bo'lgani uchun meva qilmaydi», deb tushuntirardi. Shu bodom tagida supa bor edi. Kun botishi bilan onam hovliga ko'loblatib suv separ, kun bo'yi oftobda qizigan yer hidi supa oldidagi rayhonlar isiga qo'shilib ajib bir tarovat taratar, atrof jimjit bo'lib qolar edi.
Keyin yirik-yirik yulduzlar bilan to'lgan osmonga tillaqoshdek ingichka oy suzib chiqardi. Oyim oyga tikilib turib ohista pichirlar edi:
Oymomaxon xulla,
Qanotlari tilla.
Subhon olio sizga,
Umr bersin bizga...
Shunday deb boshimni silardi. Oymoma esa bu she'rli qo'shiqni yana bir eshitgisi kelgandek muallaq to'xtab qolar, yulduzlar o'ychan ko'zlarini tikib muloyim boqib turishar, onam ertak aytar edi.
(O'. H.)
2- topshiriq. Matndagi to'ldiruvchi bo'laklarni topib, vositasiz
to'ldiruvchi va vositali to'ldiruvchi guruhlariga ajratib yozing.
3-topshiriq. Matndan aniqlovchilarni o'zi bog'langan so'z bilan ko'chirib yozing. Qaysi so'z turkumi bilan ifodalanganini ayting.
4-topshiriq. Matndan kengaygan sifatdoshli birikmalar bilan ifoda­langan sifatlovchi aniqlovchilarni ajratib ko'rsating.
5-topshiriq. Matnning 2- xatboshisidagi gaplarning (to'rtlikning ham) urg'usini qo'yib ko'chiring.

B) savollar orqali

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA
\
6 -topshiriq. Uyga vazifa. Rasmda tasvirlangan holatdan foydalanib, «Mehnat faxriysi bilan uchrashuv» mavzusida matn tuzing. Matndagi to'ldiruvchi, aniqlovchi va izohlovchilarni belgilang.