O‘zbekistonda davlat tili va boshqa tillarning rivoji

Ona tili
MAVZU : Egasi yashiringan gap
MAQSAD: A) ta’limiy maqsad - O’quvchilarga mavzu haqida bilim berish
B) tarbiyaviy maqsad –o’quvchilarqalbida hamkorlik ,do’stlik tuyg’ularini sinngdirish
C) rivojlantiruvchi maqsad – gapning tuzilishiga ko’ra turlaridan nutqda o’rinli foydalanish
DARS TURI: umumlashtiruvchi
USLUB: an’anavuy
JIHOZ:darslik
DARSNING BORISHI:
I. Tashkiliy davr : A) salomlashish
. B) davomatni aniqlash
II. UY VAZIFASINI SO’RASH
A)Mashqlar orqali.
145-mashq. O'zbek xalq maqollaridan egali va ega ishtirok etmagan gaplarga 5 tadan misol topib yozing.


B)Savollar orqalli


1.Egali gaplarga misollar keltiring.
2.Qanday gaplar ega ishtirok etmagan gaplar deyiladi?
3.Ega ishtirok etmagan gaplar shaxs tushunchasi ifodalanishiga ko'ra qanday turlarga bo'linadi?
4.Gapning egasi mavjud yoki mavjud emasligini qanday aniqlash mumkin? Misollar keltiring.

III.YANGI MAVZU BAYONI
Egasi yashiringan gaplar ikki turlidir:
1. Egasi (shaxsi) ma'lum gaplar. 2. Egasi (shaxsi) umumlashgan gaplar.
Egasi ma'lum gaplarda gapning egasi matndan, nutq sharoitidan, kesimning shaxs-son shakllaridan ma'lum bo'lib turadi. Bunday gaplarning kesimi, odatda, I va II shaxs shaklida bo'ladi.
Egasi umumlashgan gaplarda gapning umumiy mazmuni barcha shaxslarga aloqador bo'ladi. Bunday gaplarning kesimi II va III shaxs shakllarida keladi: Hurmat qilsang hurmat ko'rasan. Boshingga qilich kelsa ham to'g'ri gapir (Maqol). Maqol va matallar, hikmatli so'zlar, odat tusiga kirgan rasm-rusumlarni bayon etuvchi gaplarda ega, asosan, umumlashgan bo'ladi.

IV.MUSTAHKAMLASH


A)Mashqlar orqali.
146- mashq. Ikki guruhga ajratib berilgan gaplarni o'qing va guruhlarni qiyoslang. Har bir guruhda ega nega tushirib qoldirilganligi sababini aniqlashga harakat qiling.
1. Topshiriqni o'z vaqtida bajaring. 2. So'zimning ustidan chiqaman. 3. Yaqin kunlarda yakitniy test sinovlaridan o'tamiz. 4. Masalani yechdingizmi? — so'radi Tursunoy. 5. San-manga bormaylik, masalani odillik bilan hal etamiz.
1. Hurmat qilsang, hurmat ko'rasan. (Maqol) 2. Sog'liq tilasang, ko'p yema. 3. Izzat tilasang, ko'p dema. 4. Yaxshilikni minnat uchun qilmaydilar. 5. Xonaga kirgan awal salom beradi.
147- mashq. Berilgan gaplardagi ajratilgan egalarni tushirib o'qing.
Kesimi majhul nisbatdagi fe'l bilan ifodalangan gaplarda egani tushirish mumkin yoki mumkin emasligi haqida xulosa chiqaring.
1. Mana, uy ham qurildi, suv quvurlari o'tkazildi, elektrlashtirish va gazlashtirish ishlari bitkazildi. 2. Murojaat matni yozildi, imzolar chekildi: elektrostansiyani muddatidan 3 oy oldin ishga tushirish majburiyati bir ovozdan ma'qullandi. 3. Bir soat o'tar-o'tmas hovli supurildi, so'rida xontaxta va dasturxon tuzaldi, hovli yuziga suvlar sepildi, hovuz bo'yi, xontaxta ustiga ko'chma chiroqlar o'rnatildi. (O.M..)
B)Savollar orqalli


1.Egasi yashiringan gaplar necha turli bo'ladi?
2.Egasi ma'lum gap deb qanday gapga aytiladi?
3.Qanday gaplar egasi umumlashgan gaplar hisoblanadi? Ularning kesimi qaysi shaxs shaklida bo'ladi?
4.Qanday gaplarda egani tushirish mumkin emas?

V.BAHOLASH MEZONI
Ishtirokiga qarab
VI.UYGA VAZIFA

148- mashq. Egasi yashiringan quyidagi gaplarni shaxsi ma'lum gap va shaxsi umumlashgan gaplarga ajratib yozing.
1. Sermanzara bog'ni tomosha qilib yurgan edim. 2. Bilmagan ishga urinma, urinib tuzoqqa ilinma. (Maqol) 3. Onalarimizni avaylaylik! 4. O'ylab qarasam, haq ekansiz. 5. Boshing osmonga yetgan bo'lsa ham, kallangni xam qil. (Maqol)