|
O‘zbekistonning davlat qarzlari dinamikasi (2016–2020 yillar) 2 mlrd.AQSh doll.
Ko‘rsatkıchlar
|
2016
|
2017
|
2018
|
2019
|
2020
|
Davlat qarzı YaIM ga nısbatan %
|
11.6%
|
19.7%
|
29.1%
|
30.5%
|
40.4%
|
Davlat tashqı qarzı YaIM ga nısbatan %
|
7.9%
|
12.8%
|
19.6%
|
27%
|
36.5%
|
Davlat tashqi kafolati YaIM ga nısbatan %
|
3.1%
|
4.7%
|
6.8%
|
8.5%
|
10.4%
|
Davlat ıchkı qarzı YaIM ga nısbatan %
|
3.7%
|
6.9%
|
9.5%
|
3.5%
|
3.9%
|
Davlat ichki kafolati YaIM ga nısbatan %
|
3.3%
|
6.6%
|
8.9%
|
3.3%
|
3.1%
|
2020 yil 31 dekabr holatiga koʻra O‘zbekistonning davlat qarzi 23.3 mlrd. AQSh dollari, shu jumladan: davlat tashqi qarzi - 21.1 mlrd. AQSh dollari (Davlat qarzi umumiy miqdorining 90,1%); davlat ichki qarzi – 2.2 mlrd. AQSh dollari (9,9%).
O‘zbekistonning davlat nomidan jalb qilingan tashqi qarzi 15.1 mlrd. AQSh dollarini tashkil etdi. (Davlat qarzi umumiy miqdorining 64,8%). Davlat ichki qarzi –Davlat qimmatli qogʻozlari (Davlat gʻaznachilik obligatsiyalari) 3954,0 mlrd Soʻmni tashkil etdi (Davlat qarzi umumiy miqdorining 1,72%) yoki 0,4 mlrd. AQSH dollari.
O‘zbekistonning davlat tomonidan kafolatlangan qarzi 7,8 mlrd. AQSh dollarini tashkil etdi (33,5%), shu jumladan: kafolatlangan tashqi qarz - 6 mlrd. AQSh dollari (25,75%); kafolatlangan ichki qarz – 1.8 mlrd. AQSh dollari (7,72%).
Xulosa va takliflar.
O‘zbekistonda davlat qarzi tarkibida sezilarli buzilishlar mavjud. Bu shuni anglatadiki, barcha qarzlarning qariyb 90 foizi tashqi tomondan jalb qilinadi va davlat zarur moliyaviy mablag'larning atigi 10 foizini ichki moliya bozorida oladi. Yaqin kelajakda tashqi manbalardan ichki manbalarga yoʻnaltirish O‘zbekistonning qarz siyosatining ustuvor maqsadiga aylanishi kerak, bu esa eng tezkor islohot va davlat qimmatli qog'ozlarining ichki bozorini rivojlantirishni talab qiladi.
Shunday qilib, koʻrinib turibdiki, davlat qarzlarini boshqarish, avvalambor, qarz oluvchi sifatida davlatning, kreditlari davlat kafolati bilan ta’minlangan boshqa qarz oluvchilarning va qarz beruvchilar - moliya bozori ishtirokchilarining, xalqaro moliya tashkilotlarining, boshqa mamlakatlarning oʻzaro munosabatlari yondashuvlarini, mexanizmlarini, vositalarini, protseduralarini ishlab chiqishda, xizmat koʻrsatish, qarzni toʻlash, uning tuzilishini optimallashtirish, qarz xatarlarini baholash va ularni qarz olish paytida koʻrib chiqish, qarz yukining xavfsiz chegaralarini aniqlash va boshqa vazifalarni bajarishdagi davlatning siyosatini oʻz ichiga oladi.
Bundan tashqari, hukumat quyidagi chora-tadbirlarni amalga oshirishi kerak:
O‘zbekistonda davlat qarzlarini boshqarish boʻyicha uzoq muddatli strategiyani ishlab chiqish, O‘zbekistonning moliyaviy xavfsizligini hisobga olgan holda kelajakda tashqi qarzlarni olish;
davlat toʻlovlarini O‘zbekiston budjetining real imkoniyatlariga moslashtirish, qarz mablagʻlaridan samarali foydalanish ustidan nazoratni kuchaytirish maqsadida asosiy kreditorlarga O‘zbekistonga boʻlgan qarzdorliklarni qayta tuzish taklifi bilan murojaat qilish;
qarz siyosatining huquqiy bazasi muammolarini hal qilish;
valyuta tarkibini diversifikatsiya qilish;
tashqi qarz olishdan ichki qarz olishga qisman yoʻnaltirish maqsadida ichki kapital bozorining rivojlanishini ragʻbatlantirish va boshqalar.
Banklararo kredit bozorida Davlat xazinasining asosiy menejerlari hisobvaraqlaridagi vaqtincha boʻsh mablagʻlarni sotish muhim qadam boʻlishi mumkin. Ushbu usul uzoq vaqt davomida Irlandiya, Buyuk Britaniya, Fransiya va boshqa mamlakatlarning qarz idoralari tomonidan faol ravishda foydalanilib, davlat qarzlarini boshqarish boʻyicha faol operatsiyalarni amalga oshirish uchun xazina hisobvaraqlaridagi vaqtincha boʻsh mablagʻlardan foydalanilgan. Ushbu usul qarz xatarlarini zararsizlantirishning samarali vositasi va Oʻzbekiston iqtisodiyotining kredit salohiyatini oshiradigan, davlat qarzlariga boʻlgan ehtiyojni kamaytirish uchun muhim vosita boʻlishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati
1. O‘zbekiston Respublikasining Budjet kodeksi. –T.: Adolat markazi, 2018.- 320 b.
2. O‘zbekiston Respublikasi davlat qarzi holati va dinamikasi sharxi: 2020-yil uchun, 2019-yil uchun.
3. Davlat qarzlarini boshqarish: Darslik / A.A. Shernayev, O.S. Komolov; -T.: “Iqtisod-Moliya”, 2019. - 308 b.
4. A.Alesina, M. de Broeck, A.Prati, G.Tabellini, “ITHT Mamlakatlaridagi davlat qarzlari boʻyicha defolt xatar”. 1992. Iqtisodiy siyosat: Evropa forumi, 427, 63-bet
5. Qarzlarni boshqarish amaliyotini kuchaytirish: Mamlakat tajribalaridan darslar va oldinga siljish, The Staff of the IMF and the World Bank // International Monetary Fund. URL: http://www.imf.org/external/np/pp/2017/eng/032707m.pdf.
6. www.mf.uz
7. www.openbudjet.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
