O’zbekistonda arxeologiya. Madrimov Sh

 
Arxeolog-olima, akdemik Galina Alekseevna Pugachenkova 
 O’zbekiston Fanlar akademiyasining haqiqiy a’zosi G.A.Pugachenkova 1915- 
yilning 7-fevral kuni Qozog’istonning Olmaota shahrida tug’ilgan. O’rta maktabni 
bitirgandan keyin O’rta Osiyo industrial institutining arxitektura bo’limiga o’qishga 
kiradi. Bu institutni tugatgandan keyin esa, institut qoshidagi arxitektura tarixi 
kafedrasidagi 
aspiranturada 
o’qib. 
1941-yilda 
nomzodlik 
dissertatsiyasini 
muvaffaqiyatli ximoya qiladi. Ancha payitgacha SAGUning arxeologiya kafedrasida 
ishni boshlaydi, ammo 1958-yildan boshlab G.A.Pugachenkovaning asosiy ish joyi 
Sanatshunoslik instituti bo’lib qoladi. Bu institut tarkibida 1960-1984-yillarda san’at 
va arxitektura tarixi bo’limini boshlig’i lavozimida ishlab O’zbekiston san’atshunoslik 
ekspeditsiyasini boshqarib keldi. 1959-1984-yillarda G.A.Pugachenkova o’zining 
ijodidagi yirik tadqiqotlarga asos bo’lgan asosiy dala ishlarini bajaradi, O’rta 
Osiyoning tarixi va arxeologiyasiga doir yirik fundamental asarlarni yaratadi. Shu 
erda u o’zining doktorlik dissertatsiyasini (1959 y), professor unvonini oladi (1962 
y), dastlab O’zbekiston Fanlar akademiyasining muxbir a’zosi, keyinroq haqiqiy 
azosi bo’ladi. 
Akademik G.A.Pugachenkovaning asosiy ijodiy yo’li shundan iborat, U 
o’zining oxirgi kunigacha bo’lgan faoliyatida juda ham ko’plab O’rta Osiyo 
arxitekturasi tarixi, O’rta Osiyo xalqlarining qadimgi va o’rta asrlardagi sanati 
mavzularida yirik fundamental asarlar yozgan muallifdir. 
 
Arxeolog-olim, professor Anatoliy Sagdullaev 
O’rta Osiyo xalqlarining qadimgi davr tarixini o’rganish bo’yicha juda katta 
ishlarni qilgan olimlardan biri Anatoliy Sagdullaev 1951-yilning 15-iyunida 
Qashqadaryo viloyatining Kitob tumanida ziyoli oilasida dunyoga keldi. 
O’rta maktabni bitirgandan keyin 1968-1973-yillarda ToshDU (hozirgi 
O’zMU)ning tarix fakultetida tah’sil olgan. U 1973-yildan 1981-yilgacha mazkur 
o’quv dargohida kichik ilmiy xodim, 1981-1983-yillarda «Etnografiya, qadimgi 
dunyo va o’rta asrlar tarixi» kafedrasi katta o’qituvchisi, 1983-1987-yillarda ushbu 
kafedra dotsenti, 1987-1992-yilgacha ToshDU tarix fakultetini dekani lavozimida 

---

71 
ishladi. 1992-1998-yillarda O’zMU tarix fakulteti «O’rta Osiyo arxeologiyasi va 
etnografiyasi» kafedrasini mudiri, 1998-yildan 1912-yilgacha O’zbekiston 
Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi 
qoshidagi yangi tarixi markazi direktori lavozimlarida ishladi. Anatoliy Sagdullaev 
o’zining ilmiy-ijodiy faoliyati davomida juda ko’p monografiyalar ilmiy 
maqolalar, ilmiy ommabop kitoblar yozib, iqtidorli shogirdlar tayyorlab kelmoqda. 
Anatoliy Sagdullaev Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida 38 yoshida fan 
doktori ilmiy darajasini olgan yagona arxeolog olimdir. U kishi ilgari fanga 
ma’lum bo’lmagan Mo’llali, Mirshodi, Bandixon (Baqtriya), Uzunqir, Daratepa, 
Sangirtepa (Sugd), kabi yodgorliklarni topgan, o’rgangan va fanga kiritgan 
amaliyotchi 
arxeolog. 
Baqtriyaning 
ilk 
temir 
davri 
xronologiyasini, 
shaharsozligini, uy-qo’rg’onlarini, O’rta Osiyoda temirni kashf etilishi va tarqalishi 
tarixini yoritgan nazariyotchi arxeolog sifatida mashh’ur. 
Uning maqolalari ichida akademik E.V.Rtzeladze bilan hamkorlikda yozgan 
«Sovremennıe mifı o dalekom proshlom narodov Tsentralnoy Azii» mavzuidagi 
maqola Markaziy Osiyo mamlakatlarida bo’layotgan tarixni sohtalashtirish 
borasidagi ishlarga qaqshatqich zarba bo’ldi. Bu maqola mubolag’asiz 
davrimizning eng aktual masalalarini ko’targan. 
U o’zining ijodiy faoliyatini katta qismini shogirdlar tayyorlashga ‘olimlar 
kattagina miqdorni tashkil qiladi. Bunday olimni mevali daraxtga, aksincha 
shogirdsiz olimni esa, mevasiz daraxtga qiyoslashadi. Anatoliy Sagdullaevni aynan 
mevasi ko’p, serhosil daraxtga qiyoslasak tog’ri fikr yuritgan bwlamiz. 
Anatoliy Sagdullaevning ilmiy ishlarining umumiy soni 200 dan ortiq, 
shulardan 20 ortiq o’quv-uslubiy ko’rsatma, oliy o’quv yurtlari tarix fakultetining 
studentlari uchun darslik, o’quv qo’llanmalari, maktab o’quvchilari uchun 
darsliklar tashkil qiladi. A.S.Sag’dullaev tarixiy voqealarni badiiy til bilan 
ko’pchilikka yetkaza oladigan olimdir. Shuning uchun uning bir nechta ilmiy-
ommabop kitoblarn keng kitobxonlar ommasi hukmiga xavola qilingan. Arxeolog-
olim A.Sagdullaev ijodiy tomondan kuch quvvatga to’lgan payti. Biz undan 
arxeologiyaning turli qirralarini yoritishda muvaffaqiyatlar tilaymiz.