«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Egiluvchan  elementlarda  normal  yorilishlar  hisobi. 
Agar  tashqi  kuchlar  momenti  M 
yorilish  paydo  bo‟lishidan  biroz  ilgari  elementda  hosil  bo‟ladigan  ichki  kuchlar  momenti  M
sgs
 
dan kichik bo‟lsa, u holda beton yorilmaydi, yani 
M

M
crc
, 
 M
crc
=R
bt,ser
W
pe

M
rp
,   
 
 
(7) 
Bu  yerda W
pe
 – elastic plastic qarshilik momenti M
gr
– chetki yadro nuqtasidan o‟tuvchi 
o‟qqa nisbatan siquvchi zo‟riqish R dan olingan moment, ya‟ni yadro momenti. 
M
gr
=P(e
0
+r),   
 
 
(8) 
 
bunda 
r–kesim 
yadrosining 
eng 
chetki 
nuqtasi 
r=

W
red
/A
red
,  

=1,6–

b
/R
b,ser
e
0
–siquvchi  zo‟riqish  yelkasi;  R
bt,ser
W
pl 
–  elementning  cho‟zilish  zonasida 
dastlabki  yoriqlar paydo bo‟lgan daqiqada beton  qabul  qiladigan moment (R zo‟riqish  hisobga 

---

245 
 
olinmaydi) W
pl 
ni aniqlaydigan formulalar ham ko‟p. Biroq, ularning ichida eng qulayi quyidagi 
formuladir. 
W
pl
=

W
red
,  
 
 
 
 
(9) 
Bu  yerda  W
pl
–keltirilgan  kesimning  cho‟zilgan  zona  bo‟yicha  keltirilgan  qarshilik 
momenti; 

–cho‟zilish  zonasidagi  betonning  noelastik  deformasiyalarini  hisobga  oluvchi 
koeffisient. To‟g‟ri to‟rtburchakli kesim uchun 

=1,75, qo‟shtavr uchun 

=1,5 va hokazo. 
Elementni  tashish  va  montaj  qilish  jarayonida  tashqi  yuklar  ta‟sirida  siqiladigan  zonasi, 
aksincha,  cho‟zilish  holatiga  o‟tishi  mumkin.  Bunda  yorilishbardoshlik  sharti  quyidagi 
ko‟rinishga keladi: 
M
crc 

 R
bt,ser
W
pl
–P(e
op
–r). 
 
 
 
 
(10) 
Bunday  holda  tashqi  kuch  momenti  shu  bosqichda  ta‟sir  etuvchi  yuklardan  (masalan, 
elementning  xususiy  og‟irligidan)  olinadi.  Oldindan  zo‟riqtirilgan  egiluvchi  elementlarni 
tayyorlash  vaqtida  normal  kesim  bo‟yicha  yoriq  hosil  bo‟lishi  yoki  bo‟lmasligi  1–  rasmda 
ko‟rsatilgan.