O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

« o ‘n o ‘ q budun» 
yoki 
«o ‘n o ‘q el» 
deb yuritilgan. O'n o'q budun yoki

---

elning hokimi 
«yab g'u » 
yo 
«jabg‘u» 
nomi bilan atalardi. Yabg'u dara- 
jasiga faqat xoqon urug‘iga qon-qarindosh bo'lganlargina ko'tarilardi. 
Shu boisdan b a ’zan u 
«Yabg‘u xoqon» 
deb ulugTangan. 0 ‘n o‘q el 
sardori bir turnan (o‘n ming) suvoriyni safga tortardi. Bunday harbiy 
bo'linma turnan boshisi 
«shod» 
deb yuritilgan. Turk xoqonlari qaram 
yerlarning ichki ishlariga aralashmaydilar. 
VI asrda 
Chirchiq, Zarafshon, 
Qashqadaryova Amudaryo havzalarida 
o'ndan ortiq 
mayda hokimliklar 
mavjud edl. Ularning iqtisodiy va siyosiy boshqaruvi yerli sulola hukm- 
dorlari qo'lida qoldirilib, turklar ulardan faqat 
boj 
va 
ya soq
undirib olish 
bilan cheklanardilar.
Xoaonliknina bolinishi.
Turk xoqonligi turli-tuman turkiy qabilalarni 
kuch bilan birlashtirish natijasida tuzilgandi. Qabilalar markaziy hokimi- 
yatga bo'ysunmaslikka intilganlar. Bu xoqonlikning mustahkam markaz- 
lashgan davlatga aylanishiga imkon bermagan. Mahalliy hokimlar orqali 
boshqaruv tartibi xoqonlikni zaiflashtira borgan. Oqibatda Turk xoqonligi
VI asrning 80-y illari oxirlarida 
ikkiga — Sharqiy turk xoqonligi va G'arbiy 
turk xoqonligiga boTinib ketadi.
Buyuk turk xoqonligi barpo etilgan el-yurt Oloy tog'lari sharqidan
to Uzoq Sharqqacha bo'lgan hudud, ya ’ni Janubiy Sibir, Urxun havza-
si (Mo'g'uiiston), Shimoliy Xitoy Sharqiy xoqonlik tasarrufida bo'lgan.
Mazkur xoqonlikning poytaxti 
O'tukan vodiysi 
(Mo‘g‘uliston)da qaror 
topgan.