O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Xusrav 
I 
A n ushervon (531 - 579) 
tashabbusl bilan yuzaga kelgan harbiy ittifoq 
Eron shohining Istamiga kuyov bolishi orqali mustahkamlanadi. Eron 
askarlarining Balxga hujumi ko'magida turklar 
563-yili 
Eftaliylar davlati 
hududiga bostirib kiradilar. 
Parak 
(Chirchiq) vodiysi va uning markazi 
C h o c h
shahri ishg'ol etiladi. Birin-ketin Samarqand, Kesh va Naxshab 
egallanib, Buxoroga yaqinlashadilar. 
Sakkiz 
kun davom etgan shiddatli 
jangda eftaliylaryengiladi. Shunday qilib.janubdan sosoniylar, shimoldan 
esa T urk xoqonligidan 
563 - 567-yi
llarda zarbaga uchragan Eftaliylar 
davlati inqirozga yuz tutadi. Amudaryoning janubiy qirg‘oqlarigacha 
b o 'lg a n viloyatlar Eron, uning sohillari bo'ylab Kaspiy dengizigacha 
bo'lgan yerlarTurkxoqonligi tasarrufiga o'tadi. Endilikda Eron Amudaryo- 
dan to Suriyagacha Ipak yo'li ustidan nazorato'rnatdi. Uzoq Sharqdan 
Eron hududlarigacha esa turklar nazorati o'rnatilib, Eron orqali Vizan­
tiya bilan savdo aloqalari yo'lga qo'yiladi. 
VI asm ing 70 - 80-yillarida
Enasoyning yuqori oqimidan to Amudaryo bo'ylarigacha, Manjuriyadan 
to Kimmeriy (Qora dengiz) Bosforigacha cho'zilgan ulkan hududdaTurk 
xoqonligi tashkil topdi.
Turk xoaonliainina boshaaruvi.
Turk xoqonligi qanchalik katta 
bo'lmasin, chinakam markazlashgan davlat emasdi. Uning asosi turkiy 
tilda so'zlashuvchi qabilalar ittifoqidan iborat bo'lgan. Mazkur ittifoqni 
xoqon boshqargan. Hukmdorning hokimiyati urug'-aymoqchilik udum- 
lariga tayangan harbiy-ma’muriy boshqaruvga asoslangan. Mamlakat 
ko'chm anchi chorvador va o'troq dehqon aholiga bo'linardi. Ko'chmanchi 
chorvador aholi 
«budun» 
yoki 
«qora budun» 
nomlari bilan yuritilgan. 
Budun, o'z navbatida, qabilalar ittifoqi birlashmasini tashkil etardi. U