O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

300 km dan ortiq
masofada Buxoro vohasining atroiini o ‘rab turgan 
Kampirak 
(kampir) 
devorining har yilgi odatiy hashari to'xtatiladi.
Movarounnahrning mustaqillikka erishishi arab xalifalariga yoqmasdi. 
Shu bois safforiylar v a somoniylami to'qnashtirlshga va ularni zaiflashtirib, 
bu boy viloyatlarda o ‘zta'sirlni qayta tiklashga intiladilar. Xalifa 
Mu’tazid
( 8 9 2 - 902) 
safforiylar hukmdori A m r ibn Laysga Xuroson bilan birga 
Movarounnahr ustidan ham hukm yuritish huquqi berilgani haqlda 
farmon chiqaradi v a uni Ismoilgaqarshi gijgijlaydi. Natijada 
900-yili 
ular 
o'rtasida urush boshlanadi. Urush Ismoilning g'alabasi bilan tugaydi. 
Butun Xuroson som oniylar qo‘1
ostiga o'tadi. Noilojlikdan xalifa Ismollga 
hukmdorlik yorllg'ini yuborishga majbur bo'ladl. Ismoil Somoniy butun 
Movarounnahr va X urosonni o‘z q o ‘1
ostiga birlashtirdi. 
Buxoro 
shahri 
poytaxt bo'lgan.
Somonivlarda boshqaruvtizimi.
Somoniylar mamlakatni boshqarishda 
dastawal ixcham boshqaruv ma’muriyatini tashkil etdilar. U 
amirdargohi
va 
devonlar 
(vazirliklar)dan iborat edi. Dargohda amir qarorgohl va 
harami hamda sa ro y a’yonlari, navkar va xizmatkorlarning turarjoylari 
bolardi. Narshaxiyning yozishicha, somoniylar boshqaruvi, asosan, 
vazir,
mustovfiy, amid ul-m ulk, sohibi shurat 
kabi 
o ‘nta 
devon orqali idora 
etilib, ular orasida vazirdevon i bosh boshqaruv mahkamasl hisoblanardi. 
Ma’muriy, slyosiy v a xo'jaliktartlboti uning bevoslta nazorati ostida tutib 
turilardi. Barcha d evon boshliqlari vazirga tobe edi. Amid ul-mulk davlat 
hujjatlari va elchilik aloqalari, mustovfiy devoni xazina (moliya), kirim- 
chiqim masalalari b ila n shug'ullangan. Sohibi shurat harbiy ishlar vaziri 
bo'lgan. 
Nasr II 
(91 4 -9 4 3 )d a v rid a Buxoronlng registon maydonldaamlr 
qasri qarshisida devonlar uchun s a ro y quriladi. Mahkama xizmatchilari 
faqat saroy ahli, ruhoniy va zodagon dehqonlardan bo'libgina qolmay, 
muayyan billmlarga ega bo'llshi h a m shart edi. Odatda, ular arab, fors 
tillarini puxta egaliab olgan, Qur’o n n l va shariatning asosiy qoidalarini 
yaxshi biladigan, turli fanlardan birm uncha xabardor bo'lgan savodli 
aslzodalardan tanlangan. Viloyatlarda barcha dehqonlarning vakillari 
bo'lgan. Viloyat dehqonlari, bir tomondan, mahalliy hokimga, ikkinchi 
tomondan, markaziy mahkamaning tegishli devoniga bo'ysunardilar.

---

56