O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

 Abula'ozi Bahodirxon Buxoro xoni bi­
lan 1662-yili sulh tuzib, 1663-yill hokimiyatni o'g'li Anushaxonga top- 
shiradi. Anushaxon davrida Buxoro - Xiva munosabatlari yanada kes- 
kinlashdi. Anushaxon bir necha marta Buxoro xonligini xonavayronlikka 
olib kelgan harbiy yurishlar uyushtirdi. Uning qo'shini hatto Buxoroga 
yetib bordi, Samarqandni egalladi. Nihoyat, 1685-yili G‘ijduvon yaqini- 
dagi jangda Xiva qo'shinlari tor-mor etildi. Oxir-oqibatda Buxoro xoni 
Subhonqulixon Anushaxonga qarshi Xivaga fitna uyushtirdi. 1686-yili 
Anushaxon taxtdan tushirilib, ko'ziga mil torttirildi.
Subhonqulixon Xivada o'z tarafdorlaridan shunday fitnachi guruh 
uyushtira oigan diki, ular ta'sirida XVI asr oxlri - XVII asr boshlari- 
da Xivada «xonlar o‘yini» - o'nlab xonlar almashinuvi sodir bo'ldi. Bu 
voqealar oqibatida Xiva xonligining siyosiy hayoti yanada murakkab- 
lashdi, xonlik ziddiyatlar, qarama-qarshiliklar girdobida qoldi. Xiva xoni 
Sherg‘ozixon (1714 - 1728) davrida Buxoro xoni Abulfayzxon orol- 
liklarni Xiva xoniga qarshi gijgijlay boshladi. Natijada Orolbo'yi aho- 
lisi Xiva xonligidan ajralib chiqdilar. Xiva xonligida boshlangan o'zaro 
kurash goh utomon, goh bu tomonning ustunligi bilan to Sherg'ozixon 
vafot etguniga qadar davom etdi.
Xiva xonligining siyosiy ahvoli Elbarsxon (1728 - 1740) davrida 
yanada keskinlashdi. Elbarsxon ichki nizolarni bostirib, qo'shni hudud-

---

166
larga ham hujumlar uyushtirdi. Ayni paytda, u Nodirshohga qarshi ku- 
rashda Buxoroga yordam berishga ham intilgandi.
Nodirshoh Buxoroni tobe etgach 1740-yili Xiva xonligiga yurish 
boshladi. Hazorasp yonidagijangda Xiva qo'shinlari yengildi. Xonqada