O„zbekiston tarixi kafedrasi

Yangi mavzu bayoni: 
Miloddan VI asrda Markaziy Osiyo Ahamoniylar davlati (miloddan avv.550-330 y.y.) 
asoratiga tushib qoldi. Markaziy Osiyoning eroniy podshohlar tomonidan zabt etilishi 
manbalarda yetarli aks etmagan. Bu jihatdan qadim yunon muarrixining ―Quyi Osiyoni Garpag 
odamsiz qoldirgan bo‗lsa, yuqorisini – xalqlarni birin-ketin bosib olgan, ulardan birortasiga ham 
rahm-shafqat qilmagan Kir qirg‗in qilgan edi‖, degan so‗zlari ahamiyatli.
Ahamoniylar davlati quldorlikka asoslangan harbiy-aristokratik saltanat edi. Arkoni 
davlatni forslardan va qisman midiyaliklardan (kurdlardan) bo‗lgan oliy tabaqa zodagonlar 
tashkil etar edi. Tobe mamlakatlar aholisi hech bir haq-huquqqa ega emas, ahamoniylar harbiy 

---

147 
quvvatini mustahkamlash uchun qurol-yarog‗, oziq-ovqat, ot-ulovdan tashqari, qimmatbaho 
gazmollar, qurilish ashyolari, oltin-kumush yetkazib berishga mahkum qilingan edi. Ana 
shunday bir vaziyatda Doro III saltanati yunoniylar hujumiga duch keladi. 
Ahamoniylar davlati quldorlikka asoslangan harbiy-aristokratik saltanat edi. Arkoni 
davlatni forslardan va qisman midiyaliklardan (kurdlardan) bo‗lgan oliy tabaqa zodagonlar 
tashkil etar edi. Tobe mamlakatlar aholisi hech bir haq-huquqqa ega emas, ahamoniylar harbiy 
quvvatini mustahkamlash uchun qurol-yarog‗, oziq-ovqat, ot-ulovdan tashqari, qimmatbaho 
gazmollar, qurilish ashyolari, oltin-kumush yetkazib berishga mahkum qilingan edi. Ana 
shunday bir vaziyatda Doro III saltanati yunoniylar hujumiga duch keladi. 
Arrianning yozishiga qaraganda, Iskandar Boxtarga, Bessni ta‘qib qilib borar ekan, yo‗l-
yo‗lakay drangiylarni, gadrosiylarni va araxotlarni o‗ziga tobe qiladi. Bess qo‗shinlari safida 
Dorodan yuz o‗girgan forslar, 7000 ming boxtarlik ko‗ngillilar, Sirdaryo ortidan kelgan shaklar 
bor edi. Iskandarga qarshi yuzma-yuz jangga Bess tayyor bo‗lmagan. Bess Iskandarning 
yaqinlab kelganini eshitib, Oksni (Amudaryo) kechib o‗tadi-da, Navtoqqa kelib o‗rnashadi. 
Iskandarning Naxshabdagi harbiy harakatlari haqida tarixiy manbalarda ma‘lumot yo‗q 
hisobi. Milodgacha bo‗lgan 330 yilning bahorida Boxtarni bo‗ysundirgan fotih, tez orada 
Amudaryoni kechib o‗tgan va o‗ziga qarshi urush holatida bo‗lgan kuchlar joylashgan manzil – 
Naxshabga yurish qilgan. Naxshab va unga tobe joylar qisqa fursat ichida talon-taroj etilgan. 
Iskandar qo‗shini oyog‗i yetgan qal‘a va qishloqlar vayron qilingan. Iskandarning asosiy yutug‗i 
shunda bo‗lganki, u tez harakat qilgan, oqibatda, unga qarshi turganlar yetarli kuch to‗plashga 
ulgura olmagan. Spitamen, shu sababdan, ozgina lashkar bilan kurashni davom ettirishga majbur 
bo‗lgan. 
Adabiyotlar: 
1.
Ahmedov V.A. ―O‗zbekiston xalqlari tarixi manbalari‖. T. ―O‗qituvchi‖. 1991 
2.
Vatan tarixi. T. O‗qituvchi, 1992 yil. O‗zbekiston tarixi. T. Sharq. 2001 yil. 
3.
Jabborov I. ―Antik madaniyat va ma‘naviyat xaritasi‖. T. 1999. 
4.
Ismoilov N., Bo‗riyev O. Qarshi - О‗zbekistonning qadimiy shahri. Qarshi, Nasaf 
nashriyoti, 2006. 
5.
Ravshanov P. Qashqadaryo tarixi. Toshkent, Fan, 1995. 
6.
Ravshanov P. Qarshi tarixi. Toshkent, Yangi asr avlodi, 2006. 
7.
Sulaymonov R. Naxshab-unutilgan tamaddun sirlari. Toshkent, Ma‘naviyat, 2004. 
8.
G‗ulomov Y. ―Qadimgi madaniyatimizning izlaridan‖. T. Fan. 1990. 
9.
Hasan Ato Abushiy. ―Turkiy qabilalar tarixi‖. T. Cho‗lpon. 1993.